راپور: حبیب الرحمن تاثیر
د تیرې شنبې په ورځ د غزني د قره باغ ولسوالۍ سلګونه ولسي خلګو له هغه وروسته د کابل کندهار لویه لار د څلورو ورځو له پاره وتړله او په غزني ښار کې یې مظاهره پیل کړه چې د دوی په وینا اربکي پولیسو یې پر کلي غدۍ وروړې او د مرګ ژوبلې وراړولو ترڅنګ یې دوه تنه له ځان سره وړي دي.
مظاهره کوونکي چې د وژل سویو کسانو مړي یې له ځان سره د احتجاج په موخه راوړي وايي د غزني د قره باغ ولسوالۍ د نېختې په نوم د هزاره ګانو د کلي اربکیان د پښتنو د شېراباد کلي یوه کور ته د شپې مهال ننوتي چې پلار او پنځه کلن زوی یې وژلي، دوه تنه یې ټپیان کړي او د کور دوه تنه نور یې له ځان سره وړي دي.
دغه مظاهرچیانو د غزني په مرکز کې د ښار په بیلو بیلو برخو درې ځایه د اعتراض خیمې درولې او مظاهره یې پیل کړې ده، دوی وايي تر هغوی به خپلو مظاهرو او د لارې تړلو ته دوام ورکوي تر څو چې یې دولت د وژل سویو، ټپي سویو او تښتول سویو کسانو عاملینو ته سزا ورکړې نه وي.
که دغه مظاهرچیانو له تېرو څلورو ورځو څخه په سوله ییز اعتراض لاس پورې کړی دی، خو مظاهره کوونکي وايي: د دوشنبې او سه شنبې په منځنۍ شپه شاوخوا دوولس بجې افغان امنیتي ځواکونو پر مظاهرچیانو ډزې کړې د تحصن خیمه یې وروسوځولې او څلور تنه مظاهره کوونکي یې ټپیان کړي دي.
که څه هم چې دغه مظاهره ورځ تربلې غښتلې کیږي او د خلګو شمیر په کې زیاتیږي، نو د غزني ولایت ویاند محمد عارف نوري وايي د پېښې د ځیړلو او پای ته رسولو په موخه له ولسمشرۍ ماڼۍ څخه یو پلاوی راغلی، تر څو ستونځي ته د پای ټکی کښیږدي.
که له تیرو څلورو ورځو څخه د غزني ولسونه د خپلو حقونو د ترلاسه کولو په موخه په احتجاج ناست دي، خو د دغه احتجاجونو لړۍ له غزني څخه د هیواد مرکز کابل ته هم غځېدلې ده، چې د سه شنبې له ورځې یې په ملاتړ په کابل کې مظاهرې پیل سوې او نن د کابل په عیدګاه جومات کې سلګونه کسان سره راټول سوي وو.
د غزني په قره باغ ولسوالۍ کې وخت په وخت د پښتو او هزاره قومونو ترمنځ شخړې رامنځ ته شوې دي چې وخت په وخت یې مرګ ژوبله هم اړولې ده، خو ډیری کسان په دې باور دي که د دغه خلګو ستونځه حل نه سي او د پېښې عاملینو ته له قانون سره سمه سزا ور نه کړل سي، ناسمې پایلې به یې رامنځ سي.
که یوې خواته نن د احتجاج په څلورمه ورځ په غزني ښار کې ټول دوکانونه او کاروباري مرکزونه هم د دغه پېښې په خلاف په احتجاجي توګه تړل شوي دي، خو بلې خواته د غزني د قره باغ په سیمه کې د کابل کندهار پر لویه لار سلګونه موټران بند پاته دي او زرګونه مساپر یې له سړځګۍ، لوږې او ناروغیو څخه کړیږي.
یاده دي وي چې د قرباغ نیختې او شېراباد کلیو ترمنځ له تیرو څو کلونو څخه د اوبو پر سر جنجال رامنځ ته شوی دی، خو په اوسني وخت کې یې زور اخیستی وخت په وخت یې کیسه تر مرګ ژوبلې رسیږي، خو دا لومړی ځل دی چې په هزاره قوم پورې تړلي اربکیان د پښتنو پر کورونو ورخیږي او مرګ ژوبله اړوي.
د کابل، کوټي، پېښور او کراچۍ ترڅنګ پرون شنبه په غزني کې هم د پښتو ژبې د وتلي او منلي شاعر او لیکوال ریاض تسنیم ویر غونډه وسوه، دغه غونډه چې د کلیوال ملګري ټولنې لورې جوړه سوې وه، په کې د دغه ولایت ګڼ شمیر شاعرانو، لیکوالو، ژورنالیسټانو، ځوانانو، مدني فعالانو او د شعر او ادب مینه والو ګډون کړی وو.
د یادې ټولنې مشر انعام الله ګوهر وویل: خدای بخښلی ریاض تسنیم هغه شاعر او لیکوال وو چې په اوسني وخت کې یې ساری ډیر کم لیدل کیږي، انعام الله ګوهر زیاتوي: که څه هم چې ارواښاد تسنیم د نثر په برخه کې ډیر اثار لري خو د شعر په برخه کې یې هره خبره د کاڼي کرښه کڼل کیږي.
که د غزني ترڅنګ په ځینو نورو ځایونو کې د ارواښاد ریاض تسنیم ویر غونډې نیول سوې دي، نو لیکوال، شاعر او ژورنالیسټ حبیب الرحمن تاثیر ارواښاد ریاض تسنیم د پراخ ذهن څښتن شاعر او لیکوال یاد کړ او ویې ویل: همیشه یې پښتنو ته د نوي ژوند او مثبت فکر خبره کړې ده، هغه زیاته کړه: ریاض تسنیم هغه شاعر او لیکوال دی چې د نورو ترڅنګ یې د لوی افغانستان د جوړیدو خبره کوله.
دا چې ریاض تسنیم په پښتنو کې د جدید غزل او جدیدې شاعري له سرخیلو څخه ګڼل کیږي، نو ځوان لیکوال او د لوی افغانستان تحریک مشر جمیل وقار وايي د خپلو افکار شعرونو او لیکنو له لارې یې پر پښتنو د یووالي او مترقي ژوند غږ کړی دی، جمیل وقار زیاتوي: له دغه غونډو څخه څرګندیږي چې هغه د لوړ فکر شخصت وو.
یاده دي وي چې ریاض تسنیم د کورمې ایجنسۍ اوسیدونکی وو چې دا وخت یې په کراچۍ ښار کې ژوند کاوو او د تیرې دوشنبې په ورځ د ډسامبر په څلورمه نیټه یې د ورپېښې ناروغۍ له امله له ژوند سره مخه ښه وکړه، ریاض تسنیم له خپلو مینه والو سره په داسې حال کې د تل له پاره مخه ښه وکړه چې هغوی ته یې په میراث کې پنځه کتابونه چې درې یې شعري او دوه یې هم نثري دي پرېښوو دل.
نن یک شنبه د مېزان میاشتې په ۲۴مه نېټه په غزني کې د افغانې سرې میاشتې له لورې (د افغاني سرې میاشتې د ځانګړې اونۍ په مناسبت) یوه پرتمینه غونډه وشوه، په دغه غونډه کې چې د دغه ټولنې په ریاست تر سره شوه، په کې د سرې میاشتې کارکاوونکو ترڅنګ د دغې ټولنې رضاکارانو، ځینو دولتي چارواکیو، قومي مشرانو، علماء کرامو، ژورنالیسټانو، مدنی فعالانو، مېرمنو او لسګونو ولسي خلګو ګډون کړی وو.
دغه غونډه چې د قرآن کریم په مقدسو ایاتونو سره پیل شوه په لومړي سر کې د دغې ټولنې سرپرست ریئس عبدالعلیم نوري خپله وینا وکړه، هغه په خپلو خبرو کې افغاني سره میاست یوه بې طرفه ټولنه وبلله او غوښته یې وکړه چې: دولت، د دولت وسله وال مخالفین او ولسي خلګ دي ورسره همکاري وکړي.
نوري ټینګار وکړ چې په جګړه کې ښکېل لوري دي د افغاني سرې میاشتې د فعالیتونو خنډ نه جوړي، تر څو د دوی کارکوونکي، له جګړې او طبیعي افتونو څخه له ځپل شويو اړمنو سره په ښه توګه مرستې وکړي او خپله فریضه ادا کړي، هغه په غزني کې له شخصي او دولتي پوهنتونو، خیریه ټولنو، ملي تجارانو او نورو شتمنو څخه له افغاني سرې میاشتې سره د مرستې غوښتنه وکړه.
سره میاشت چې د مليت، توکم، مذهبي و دیني عقيدې او سياسي نظریاتو ته هېڅ ارزښت نه ورکوي او تل هڅه کوي تر څو د خلکو اړتياوو ته په کتو سره د دوى پر ټپونو پټۍ کيږدي، نو ښاغلي نوري د افغاني سرې میاشتې ټولنې د مرستیال او سر پرست ډاکټر میرویس اکرم رالېږلی پیغام ولوست، چې په کې راغلي وو:
(زه په غزني کې له خپلو ټولو همکارانو او د سرې میاشتې له رضاکارانو څخه خوشحاله یم او له هغوی څخه مننه کوم چې په هر حالت کې یې د هیواد له بېوزلو او اړمنو کسانو سره مرستې کړې دی، د سره صلیب او حلال احمر په رنګه په افغانستان کې په ټولیزه توګه یې بېطرفي، استقلالیت او غیر جانب دارانه لاره خپله کړې ده، د سرې میاشتې ټولنې رهبري د سره صلیب د داخلي او خارجي همکارانو د قربانیانو کورنیو ته تسلیت وايي او دې کار د دوي هڅې هم متاثره کړې دي.
خوښ یم چې یو ځل بیا د افغانې سرې میاشتې ټولنې ځانګړې اونۍ لمانځو، ټول پوهیږو چې یاده ټولنه د اعانو او صدقو ټولولو او مالي پیاوړتیا په موخه په ټول هیواد کې ځانګړې اونۍ لمانځي، ځکه چې سره میاشت د دولت د مالي پانګې برخه نه ده، بلکې د هیواد د خیریه وګړو د مرستو، د سره صلیب د نړیوال غورځنګ، د نړیوالو سرو میاشتو او سرو صلیبونو، د ملي سوداګرو او خیریه ملي او نړیوالو ټولونو له لوري تمویلیږي، د افغاني سرې میاشتې ټولنه له ټولو خیریه هیوادوالو څخه هیله کوي چې د تیر په شان یو ځل بیا د بې وزلو سره د مرستې په موخه له موږ سره ملګري شي).
دا چې افغاني سره میاشت په هر وخت او هر ځای کې د خپلو پېښځپلو هیوادوالو مرستو ته ځان رسوي، نو په دغه غونډې کې په غزني کې د افغاني سرې میاشتې ټولنې د حوادثو مدیر ستارخان وینا وکړه، هغه په تیر یوه کال کې د افغاني سرې میاشتې په فعالیتونو رڼا واچوله او دا کال یې له خپلو لاسته راوړنو څخه ډک کال وبارله، هغه د افغاني سرې میاشتې د ځانګړې اونۍ په مناسبت د افغانستان د ولسمشر جلالتمآب محمداشرف غني پیغام هم ولوست، چې په کې راغلي وو: (افغاني سره میاشت یوواځینۍ ملي او نړیواله بشردوستانه ټولنه ده چې په هر حالت کې یې په افغانستان کې د خپلو هیوادوالو ملاتړ او مرستې ته دوام ورکړی دی، له مصیبت ځپلو او جګړې ځپلو سره یې خپل مصولیت په ډیره ښه توګه ترسره کړی دی، چې زموږ پاک دين اسلام هم په دغه کار ټینګار کوي).
د غونډې په جریان کې د مرکزي جنوب غرب زون مدیر عبدالمستعان د افغاني سرې میاشت د سکرټر جنرال اغلې ډاکټر نېلاب مبارز پیغام د غونډې ګډونواله ته واوراوه چې په کې راغلي وو: (افغاني سره میاشت هغه ټولنه ده چې له تیرو اتیا کالو څخه د خپلو خلګو له پاره جوپړ وهي، نو موږ د دغه جوپړ د بریالیتوب له پاره له خپلو هیوادوالو په ځانګړې توګه له تجارانو او شتمنو کسانو څخه د مرستې غوښتنه کوو چې د ځانګړې اونۍ په لړ کې له خپلې سرې میاشتې سره مرسته وکړي).
د دې ترڅنګه په غونډه کې ځینو مخورینو او قومي مشرانو هم ویناوې وکړې او په غزني کې د افغاني سرې میاشتې فعالیتونه یې وستایل او د هر ډول مرستو ډاډ یې ورکړ، هغوی وویل: په دا وروستیو کلونو کې په غزني کې د افغاني سرې میاشتې له فعالیتونو څخه خلګ زیات خوشحاله دي، ددې ترڅنګ د غونډې په جریان کې د افغاني سرې میاشتې د ستاینې او ډاډګیرنې په موخه ترانې او شعرونه هم د غونډې ګډونواله ته واورول شول.
یاده دي وي چې د افغاني سرې میاشتې ټولنه په (۱۹۳۴) زیږدیز کال کې جوړه او په ۱۹۵۴ کال کې د سره صلیب د نړیوالې کمېټې له لوري د نړیولوال سره صلیب او سرې میاشتې د غورځنګ د یوه غړي په توګه په رسمیت و پېژندل شوه، د (۱۹۵۵) کال د نومبر پر ۱۱ نېټه د افغاني سرې میاشتې ټولنه د سره صلیب او سرې میاشتې د فدراسیون د ۸۳ وم غړي په توګه ومنل شوه، چې تر اوسه یې په هیواد کې د مصبت ځپلو او پېښځپلو هیوادوالو سره مرستې ته وږه ورکړې ده.
د پنج شنبې په ورځ د بلوچستان ایالت په بلوڅ میشته سیمه جلمکسي کې ځانمرګي بریدګر د پاکستاني امینتي سرتیرو په ګډون لسګونو کسانو ته مرګ ژوبله واړوله.
پولیسو وايي چاودنه د فتح پور شریف په نوم په یوه زیارت کې په داسې حال کې شوې ده چې په زیارت کې ډیری کسان د صوفیانو موسیقۍ د اوریدو له پاره سره راټول شوي وو.
دوی وايي په دغه پېښه کې د پولیسو د یوه انسپکټر او دریو ماشومانو په ګډون ۱۹ کسان وژل شوي او ۲۶ نور په کې ټپیان دي، خو دا چې د ځینو ټپیانو حالت مرګونی بلل کیږي، نو له دې وجې د وژل سویو کسانو په شمیر کې نور هم زیاتوالی راتلی سي.
که څه هم چې په پاکستان کې ډیری وخت په مزاراتو کې دغه ډول بریدونه سوي او سلګونو کسانو ته یې مرګ ژوبله اړولې ده، نو پولیس وايي د پنج شنبې په ورځ په دغه زیارت کې ګڼه ګوڼه زیاته وي نو ځکه ډیری کسانو ته په کې مرګ ژوبله اوښتې ده.
دغه پېښه په داسې حال کې ترسره کیږي چې تر دې وړانې هم د بلوچستان په ډیری صوفیانه، زیارتونو، جوماتونو امام بارګاهو او ځینو نورو محافلو کې ځانمرګي، وسله وال او بمي بریدونه شوي دي، چې د دغه سیمې سیاسي ډلې یې پړه د پاکستان په استخباراتي ادارو او امنیتي ځواکونو وراچوي او وايي ځکه دا کار تر سره کوي چې په دغه ایالت کې ملتپال او د خپلواکۍ تحریکونه کمزوري کړي.
دوی وايي په دې خاطر د ډیری مذهبونو منونکیو ته هم له مذهب څخه د ګوښه کیدو اخطارونه ورکول کیږي، چې ذاکریان یې د یادولو وړ دي، څه موده وړاندې په بلوچستان ایالت کې وسله والو تندلارو چې ویل کیږي د پاکستان د استخباراتي کړیو ملاتړي دي د ذاکري مذهب منونکیو ته ګواښ وکړ چې یا خو دي له خپل مذهب څخه واړوي ګنه نو بیا دي ځان مرګ ته تیار کړي.
پاکستان په دې مشهور دی چې تل یې په بلوچستان او پښتونخوا ایالتونو کې د مذهب به نوم جګړه توده ساتلې خو په قیایلي سیمو کې له تروریزم سره د مبارزې په نوم ولسي خلګ وژني او دغه قیایل یې له خپلو سیمو څخه ایستلو ته مجبور کړي دي.
راپور: حبیب الرحمن تاثیر.
د غزني له بندیخانې څخه وخت په وخت راخوشي شوي بندیان وايي: که یوې خواته زندانیان په زندان کې د ژوند یوه اسانتیا هم نه لري، خو بلې خواته د زندانیانو ډیری برخه یې د پولیسو په لاس په مخدره موادو روږد شوي او ژوند یې برباد شوی دی، دوی وايي: د زندان ساتونکي پولیس کوښښ کوي چې د دغه معتادانو په شمیر کې زیاتوالی راولي، تر څو د دوی کاروبار پراختیا وومومي.
د نقیب الله په نوم یو تن چې دوه کاله یې په زندان کې بند تیر کړی دی وايي: په زندان کې د پولیسو په لاس لومړی په چرسو او وروسته بیا په هیروینو او شیشه باندې روږدی شو چې اوس یې هم څکوي، نقیب الله زیاتوي: په زندان کې پولیس هڅه کوي چې زیات خلګ د نشه یي توکیو کارولو ته وهڅوي، ځکه له دې سره د دوی کاروبار زیاتیږي.
دا چې د هیواد د مرکزي پل څرخي زندان ترڅنګ د هیواد په ټولو زندانونو کې د پولیسو له لورې د نشه یي توکیو د خرڅلاو او کاروبار راپورونه ورکول کیږي، نو دغه بندیان وايي په زندان کې د ناسم خوراک، د کتابونو او نورو تفریحی اسانتیاوو نه شتون هم د دې سبب جوړیږي چې بندیان له پولیسو څخه مخدره مواد ترلاسه او استعمال کړي.
محمدکریم که څه هم چې په بندیخانه کې د پولیسو له دغه ستم څخه خوندي پاته شوی دی خو وايي: هره لحظه یې به لیدل چې پولیس په ښکاره توګه په بندیانو د سیګرېټو او نسوارو ترڅنګ چرس او هیروین خرڅول او هڅه به یې کوله چې د خپلې ګټې په خاطر زیات بندیان په نشه یي توکیو روږدي کړي، کریم وايي دا په پولیسو یوه ډله خلګ نه بلکې د زندان ټول ساتونکي پولیس په دغه کاروبار کې برابر شریک دي.
دا چې د غزني په زندان کې د مخدره موادو کاروبار او استعمال په ښکاره توګه کیږي، خو پکه یې نه په چا اوبي او نه یې په چا وریښي، په غزني کې له مخدره موادو سره د مبارزې ریس عنایت الله رفعت وايي: تر اوسه نه دي ورباندې خبر چې په زندان کې به دا کار کیږي، دی وايي: (ستاسو د تشویش) په موخه به له قومندانۍ سره دا خبره شریکه کړي، خو نور د هغوی کار دي، رفعت وايي دا کار په ده پورې اړه نه لري، پولیس به ورباندې خبر کړي.
که له مخدره موادو سره د مبارزې رییس رفعت له پنځلس کاله وروسته د پولیسو پام په زندان کې د مخدره موادو د کاروبار او استعمال و لور ته وراړوي، نو د غزني پولیس وايي موږ ورباندې خبر یو چې دا کار کیږي، د دغه ولایت د امینه قومندانۍ ویاند فهیم امرخیل یې مني او وايي د چرسو او هیروینو زیاته برخه یې زندان ته د پولیسو ترڅنګ د زندانیانو خپل خپلوان انتقالوي، هغه وايي هڅې مو پیل کړې دي چې هم یې مخنیوی وشي او هم معتاد کسان د پولیسو له لیکو پسې واخلو او هم د معتادو زندانیانو درملنه وکړو، خو مرکزي دولت هم په دې برخه کې راسره ناغیړي کوي.
دا چې د پولیسو قومنداني دا خبره په ډکه خوله نه مني، خو ولایتي شورا بیا د پولیسو په دغه کار اعتراف کوي او وایي د افغانستان د نورو محبسونو په څیر د غزني په زندان کې هم معتبر کسان په دغه کاروبار لګیا دي، د دغه ولایت د ولایتي شورا غړی حسن رضا یوسفي وايي: دا د زندانیانو د کورنۍ غړي نه بلکې د زندان خاص خلګ دغه زندانیانو ته مخدره مواد رسوي، د هغه په خبره عام کسان نه شي کولی چې مخدره مواد زندان ته قاچاق کړي.
دا چې د افغانستان غریبه ټوله او په بند کې پراته ځوانان به د دغه مخدارو دروند اقتصادي پیټی څنګه پورته کوي؟ شاید دا پوښتنه بې ځوابه پاته ده، خو مدني فعالان او د بشري حقوقو مدافعین ټینګار کوي چې دولت دي ددغه زندانیانو په دغه ستونځمن حالت و رحمېږي، دوی وايي دولت نه د زندانیانو اقتصادي حالت، نه راتلونکي او نه هم د هغوی ماشومانو او کورنیو ته ګوري.
ژباړه: حبیب الرحمن تاثیر
ماهرین وايي: په نړۍ کې د ډولفین ماهي څلور ډوله دي، چې له جملې څخه یې یو ډول ړوند دی، چې د پاکستان په سندهـ دریاب کې ژوند کوي، په سیمه ییزه ژبه دغه ماهي ته (بلهن) ویل کیږي، په اصل کې دغه ماهی ړوند نه دی، بلکې له کلونو کلونو څخه په دغه دریاب کې د خړو اوبو او د چاپیریال د ککړوالي له امله دغه ماهیان د خپلو سترګو څیر له لاسه ورکوي.
انډس ډولفین هیڅ معذور ماهی نه دی، ماهرین وایی: د نابینا بلهن سترګې په شپه او ورځ کې توپیر کولی شي، د لامبو او لارې د مالوماتو له پاره دغه ماهی یو ډول غږ باسې له کوم څخه چې بیرته راستنید او بېرته راغبرګیده تر سره کوي، څنګه چې هغه په قدرتي توګه خپل زړور وصول کوي، له دې څخه دغه نابینا ډولفین د څیزونو د پېژندلو او لارې درک هم اخلي.
خو پر دغه نابینا ماهي باندې له تیرو څو کلونو څخه جنسي تیری کیږي، ځینې وحشي ځناور دغه بې ضرره ماهیان د خپلو خواهشاتو له پاره کاروي او خپل جنسي لیوان پر دغه خواهش مړوي، د سندهـ دریاب پر غاړه اباد خلګ د بلهن ماهي د شرم ګاه ځای ته له صنف نازک سره (مشابهت) برابری او د هغه جنسي استحصال کوي.
د سندهـ دریاب پر غاړه اباد خلګ چې زياتره ماڼوګان یا شپانه دي او مالونه پیایی او ډیری وخت دغه خلګ له دغه بې خولې او بې ژبې حیوان سره زنا کولو ته راځي، د سیمې خلګ په دې ناروا عمل خبر دي، خو تر اوسه پورې یې په دې اړه سپڼ هم نه دی وهلی او نه یې د دغه ځناورانه عمل په وړاندې غږ پورته کړی دی.
که یوې خواته د دغه ړانده ماهي وجود د دغه ځناور صفته انسانانو د ناروا کړنو له امله ځب ځب دی، نو بلې خواته په دغه سیمه کې د کرنې له پاره د کوډ، د چنجیو د مخنیوي درملو د کارولو له امله زهرجن کیمیکل په دغه دریاب کې تویېږي او اوبه یې زهرجنې کېږي، چې د دغه ړندو بیچاره ماهیانو د مرګ سبب جوړیږي.
راپور: حبیب الرحمن تاثیر
د تېرې جمعې په ورځ د مۍ میاشتې په ۲۶مه نېټه په غزني کې د (لوی افغانستان تحریک) له لورې د لوی افغانستان مبارز، وتلي سیاستوال، ملي شخصیت، ځیرک تاریخپو او لیکوال خدای بخښلي عبدالرحیم مندوخېل ویرغونډه وشوه چې په کې یو شمېر قومي مشرانو، مدني فعالانو، ژورنالیسټانو، لیکوالانو، د هغه مینه والو او ولسي خلګو ګډون کړی وو.
د غونډې په لومړۍ برخه کې ځینو لیکوالانو او مشرانو د عبدالرحیم مندوخېل په اړه لیکلې مقالې ولوستې او ویناوې یې وکړې، چې د هغه هر اړخیزه مبارزه یې وستایله او په اوسني ستونځمن وخت کې یې د مندوخيل مرګ د پښتو او افغانانو ترڅنګ د لوی افغانستان د مبارزې له پاره یوه ستره ضایع وبلله.
ویناوالو له افغان دولت، قومي مشرانو د ډیورنډ کرښې دواړو غاړو ته له پرتو قامونو او ولسي خلګو څخه غوښته وکړه چې د عبدالرحیم مندوخېل مبارزه ژوندۍ وساتي او څنګه چې خدای بخښلي مندوخېل د ډیورنډ کرښه د یو ملت پر سینه کښلې او خیالي کرښه بلله، نو د غونډې ګډونوالو هم په دې خبره ټینګار وکړ او غوښتنه یې وکړه چې د دې له پاره دي مبارزه ګړندۍ شي.
د ویرغونډې پیل د قران پاک په مقدسو ایتونو سره محمد امین رفیقي وکړ، له ملي سرود څخه وروسته د عبدالرحیم مندوخېل د ژوند فن په اړه د همدرد نیازي ژباړل شوې لیکنه عبدالباري حمیدي ولوستله، له وروسته د (لوی افغانستان تحریک) ریس جمیل وقار د ویر غونډې په اړتیا خبرې وکړې او ویې ویل چې عبدالرحیم مندوخېل او د هغه د فکر ملګري پر ټولو پښتنو او افغانانو حق لرې چې د هغه یاد، مبارزه او هلې ځلې ژوندۍ وساتي.
د کلیوال ملګري ټولنې ریس او د تحریک د امنیتي چارو مسوول انعام الله ګوهر د اروښاد مندوخېل په فرهنګي شخصیت خبرې وکړې، د هغه کلتوري، سیاسي او فکري افکار په ځانګړې توګه د هغه چاپي اثار یې د خورورو افغانانو د بیدارۍ او یووالي له پاره ښه ګټور یاد کړل او ویې ویل: د خلګو د فکري جوړښت او د یووالي د مبارزې په برخه کې د رحیم صاحب لیکوالي د وېشلو افغانانو د یووالي له پاره یوه غښتلې لاره ده.
په غزني کې د ژورنالیستانو د اتحادیې ریس اسد الله جلالزي د خدای بخښلي مندوخېل په ژورنالیستیکو فعالیتونو رڼا واچوله او هغه یې په خپل وخت کې د یو ښه سیاسي مبارز، یو ښه تاریخپو، یو ښه لیکوال ترڅنګ یو ښه او زړور نالیست یاد کړ او ویې ویل چې تل یې له دغه لارې د قام د یووالي او بیدارۍ غږ پورته کړی دی.
د تحریک د سیمه ییزو اړیکو مسوول مجید ژړاند د خدای بخښلي مندوخېل په شخصیت لیکلې هر اړخیزه مقاله د غونډې برخه والو ته وړاندې کړه، په مقاله کې د هغه په هر اړخیز شخصیت باندې رڼا اچول شوې وه او غوښتنه شوې وه چې لوستي افغانان دي د هغه مبارزې ته اوږه وکړي، تر څو د عبدالرحیم مندوخېل ارمانونه پوره او ټول خواره واره افغانان په لوی افغانستان کې سره راغونډ شي.
د دغه ویر غونډې په دویمه برخه کې د خدای بخښلي عبدالرحیم مندوخېل د ارواح د بخښلو او خوشحالولو په موخه د قاري فیض الله له لوري د قرآن مجید د ختم مراسم تر سره شول او دوعا وشوه او وروسته د خیرات ډوډوی پیل شوه.
راپور: حبیب الرحمن تاثیر
د غزني ولایت د یوسل پنځلس زره اوسېدونکیو کسانو د ګېرو ولسوالۍ که څه هم چې په ټوله ولسوالۍ کې د ګوتو په شمېر د هلکانو ښوونځي لري، خو وايي چې د زدکړو په موخه یې د نجونو پرمخ ټولې دروازې تړلې پاته دي، چې دا د هغوی پر حقونو ښکاره تیری ګڼل کیږي.
که څه هم چې د غزنې ترڅنګ په ټول افغانستان کې د دولت وسله وال مخالفین د نجنونو له زدکړو سره اختلاف نه لري، خو په غزني کې د ښوونې او روزنې چارواکي هغوی ته د زدکړو زمنیه نه برابرول د امنیتي ستونځو ترڅنګ د ځان خلاصونې په موخه بېلابېل لاملونه ښیي.
که د افغانستان په اساسي قانون کې د امکان ترحده په افغان ولس باندې زدکړې جبري ښوودل شوې دي، نو د غزني ولایت د ښوونې او روزنې رییس محمد عابد عابد وایي د ګېرو خلګو ورته مراجع نه ده کړې چې ورته د نجونو ښوونځۍ جوړې کړي، دی وايي: موږ څو څو ځله ورته وړاندیز کړی دی، خو د دغه ولسوالۍ خلګ نه غواړي چې لوڼې دي یې لوستې لویې شي.
که عابد عابد د ګېرو ولسوالۍ نیمایي ولس له زدکړو څخه محرومول د خلګو په نه غوښتنه پوري تړي، نو د دغې ولسوالۍ د ښوونې او روزنې امیر حیات الله بیا د نجونو زدکړې له پامه غورځول د افغان دولت د وسله والو مخالفینو دریځ یادوي او وايي: هغوی ورته اجازه نه ورکوي چې ښوونځۍ ورته جوړې کړي، حیات زیاتوي: په دغه ولسوالۍ کې وسله وال طالبان نه غواړي چې نجونې دي په کې زدکړې وکړي.
دا چې په دغه ولسوالۍ کې د نجینو د ښوونځیو د نه شتون پړه د یو او بل پر غاړه وراچول کیږي، خو عام خلګ وايي: ډیری وخت مو د معارف له چارواکیو څخه غوښتنه کړې ده، خو بېرته ورڅخه ناهیلي تللي دي، د ګېرو ولسوالۍ یو تن اوسېدونکی جمیل الرحمن وایي: ولسوال طالبان په اوسني وخت کې د ښوونې او روزنې په خلاف په هیڅ عمل لاس نه دی پوري کړی، خو د معارف ريئس او د ګېرو ولسوالۍ د معارف امیر په خپله کرپټ خلګ دي نه غواړي چې سیمه دي لوستې شي.
یاده دي وي چې د غزني ولایت د څوارلس پښتني ولسوالیو له جملې څخه د ډیری هغوی نجونې یې د زدکړو له رڼا څخه محرومې او د جهالت په توره شپه کې ژوند کوي، خو د ګېرو ولسوالۍ ده چې سل په سل کې یې نجونې له دغه لومړي حق څخه محرومې پاته دي.
راپور: حبیب الرحمن تاثیر
د کرمې ایجنسۍ په مرکز پاڼه چینار کې نن موټر بم بمي برید تر اتیاوو پورې کسان قرباني کړل، چې ۲۲ یې وژل شوي او پاته ۵۸ نور یې ټپیان دي، چې په هغوی کې هم د ځینو حالت مرګونی بلل کیږي، چاودنه د یاد ښار په نور مارکیټ کې شوې چیري چې ډیری وخت د عامو خلګو زیاته ګڼه ګوڼه وي او د شیعه ګانو عبادت ځای امام بارګاه هم په کې ده، د دغه ځای د مرکزي روغتون مشره ډاکټر معین بېګم وايي یاد شمیر مړي او ټپیان یې روغتونه ته وروړل شوي دي، چې ښځې او ماشومان هم په کې دي، د چاودنې زمواري تندلارې مذهبي ډلې جماعت الاحرار رسنیو ته په لیږلي ویډیي پیغام کې پر غاړه اخیستې ده.
د عراق، سوريې، افغانستان او پاکستان ترڅنګ په ډیری شیعه میشتو سیمو کې د دغه ډول بریدونو پړه د داعش اسلامي دولت ډله پر غاړه اخلي، خو د دې ترڅنګ له پاکستاني وسله والو طالبانو څخه جلا شوې ډلې جماعت الاحرار ډلې هم ځنې وخت دغه ډول بریدونه منلي دي چې نن یې هم دغه کار ترسره کړی دی، د پيښې په ځای کې عیني شاهدان وايي چې څو تنو وسله والو بریدګرو لومړي په دغه ځای کې د لیویز امنیتي پوستې په سرتیرو ډزې وکړې او وروسته یې په دغه ځای کې بمي چاودنه وکړه او دولتي چارواکي هم دا مني چې لومړی ډزې سوې او وروسته بیا ځانمرګی برید شوی دی.
له دغه ځای څخه د پاکستان د قومي اسامبلي غړی ساجد حسین توری وايي وسله والو لومړی ډزې کړې او بیا یې له چاودیدونکو دوکیو څخه ډک موټر ته چاودنه ورکړې ده، له بریتانوي خبري اژانس سره په خبرو کې توري ویلي دي چې: که څه هم چاودنه په بازار کې شوې ده خو کیدی شي د بریدګرو موخه دغه مسجد وو، پاڼه چینار د قبایلي سیمو هغه ځای دي چې ډیری وخت په کې دا ډول بریدونه رامنځ ته شوي دي، چې د روان کال په جنوري میاشت کې هم تندلارې مذهبي ډلې لښکرجنګوي العالمي ډلې د ریموټ کنټرو ل بمي برید په ذریع ۲۵ کسان ووژل او ۴۰ نور یې ټپیان کړل.
د کرمې ایجنسۍ مرکز پاڼه چنار دغه سیمه چې د ډیورنډ کرښې ته ځیرمه پرته ده ډیره د ګڼې ګوڼه سیمه نه ده، بلکې ټوله ابادي یې ۴۰ زره کسان دي، ټول وګړي یې د بېلابېلو ژبو ویونکي او مذهبونو منونکي دي، چې دغه ښار په ۱۸۹۵ میلادي کال کې انګریزانو اباد کړ، په ۲۰۰۷م میلادی کال کې چې کله هم په دغه سیمه کې ترهګرۍ زور ونیو نو له هغه وروسته په کې د پاکستان پوځ او نیمه پوځي ملیشه ځای پر ځای شوه، چې اوس هم په کې د محلي پولیسو ترڅنګ پوځ هم د امنیت په ټینګوالي کې برخه اخلي.
کله چې په تیرو څو میاشتو کې په پاکستان کې ترهګرۍ یو ځل بیا زور ونیو، نو د هیواد په بېلابېلو برخو کې پاکستاني پوځ د دغه ترهګرۍ د پای ته رسولو په موخه د (اپریشن ردالفساد) په نوم عملیات پیل کړل، خو ځینې سیاسي شنونکي او سیاسي مشران دغه عملیات د پښتنو پر ضد دسیسه ګڼي او وايي: پاکستان دغه وسله وال د خپلو ګڼو په موخه تیار کړي او چې وغواړي هر ځای د پښتنو، بلوځو او سندهیانو په سیمو کې ورباندې ورانکاره کړنې ترسره کولی شي.
باید ووایم چې تیره میاشت د فبروري په ۱۳ نیټه په لاهور کې په مال سړک باندې د پنجاب اسامبلۍ مخې ته له پاکستاني طالبانو څخه بېلې شوې ډلې جماعت الاحرار ډلې ځانمرګی برید وکړ چې په کې د پولیسو د افسرانو ترځنګ ۱۳ تنه په کې ووژل شول او ۸۵ نور یې ټبیان کړل، خو په همدغه ورځ د بلوچستان ایالت په مرکز کوټه کې تر یوه پله لاندې د چاودیدونکیو توکیو د خنثی کولو په وخت د خنثی کولو پولیسو (بم ډسپوزل اسکواډ) قومندان او یو بل پولیسو ووژل، خو دا ورځ د پاکستاني امنیتي سرتیرو لپاره ډیره خونړۍ وه، ځکه: په دغه ورځ د پاکستان په قبایلي سیمه مومند اینجنسۍ کې ځانمرګي برید د محلي پولیسو (خاصه دار) ۳ تنه سرتیرې ووژل او ۵ نور یې ټپیان کړل، د دغه پیښې پړه هم جماعت الاحرار ډلې پر غاړه واخیسته.
له دې څخه دوه ورځې وروسته د فبروري میاشتې په ۱۵مه نیټه تحریک طالبان پاکستان (ټي ټي پي) په پېښور کې د قاضیانو موټر په نخښه کړ، چې په نتیجه کې یې د هغوی موټر چلوونکی ووژل شو، خو په دا بله ورځ یعني د فبروري په ۱۶مه نیټه د اسلامي دولت یا داعش ډلې د سندهـ ایالت په سیهوڼ شریف کې د لال شهباز قلندر په زیارت کې یوه زورور ځانمرګی برید وکړ، چې ۳۰۰ کسانو ته یې مرګ ژوبله واړوله، چې ۸۰ تنه یې ووژل او پاته نور یې ټپیان ول چې ډیری برخه یې ښځې او ماشومان وو.
د دغه ځانمرګیو بریدونو ترڅنګ په دغه میاشت کې د پاکستان په ډیری نورو سیمو کې وسله وال بریدونه هم وشول، چې د فبروري میاشتې په ۱۶مه نیټه د بلوچستان ایالت په اواران سیمه کې چې ډیری وخت د دغه ډول پیښو شاهدي ورکوي، د سړک غاړي بم چاودنې د پاکستاني پوځ د یو کیپټن په ګډون ۳ پوځي سرتیرې ووژل، خو د فبروري د میاشتې په ۲۱مه نیټه بیا د خیبرپښتونخوا په چارسیده کې په کچارۍ باندې د وسله وال برید په ترڅ کې ۵ کسان ووژل شول او ۱۵ نور ټپیان شول او ۳ تنه ځانمرګي بریدګرو هم په کې خپل ژوند له لاسه ورکړ، له دې پېښې دوه ورځې وروسته د پنجاب ایالت په مرکز لاهور په ډیفنس کې هم بمي چاودنې ۱۰ تنه ووژل او ۲۱ نور یې ټپیان کړل.
راپور: حبیب الرحمن تاثیر
نورین لغاري چې په سندهـ ایالت کې په پوهنتون کې د یوه پورفیسر لور ده، په لسم فبروري په پوهنتون کې سهار له سبق ویلو وورسته بیا چا نه ولیده او د خلګو له سترګو لکه د هوا مرغۍ پو فناء شوه.
د پاکستان د سندهـ ایالت په حیدراباد کې پولیس وايي چې: د دغه ایالت د لیاقت پوهنتون د میدیګل ساینس د دوهم کاله محصله نورین لغاري چې له څه مودې څخه ورکه وه په خپله خوښه د تندلارو له یوې ډلې داعش سره یو ځای شوې ده.
پاکستانۍ مشهوره ورځپاڼه (دي نیوز) د امنیتي او استخباراتي ادارو په حواله راپور ورکوي چې له څه مودې څخه د دغه ایالت له بېلابېلو سیمو څخه د شهرت یافته تعلیمي ادارو زده کوونکې شاوخوا یو درزن ورکې تعلیم یافته نجونې به له داعش ډلې سره یو ځای شوې وي.
د لیاقت پوهنتون یوه محصله نورین جبار د روان کال د فبروري د میاشتې په لسمه نیټه تری تم شوه، د حیدراباد د پولیسو مشر عرفان بلوڅ رسنیو ته وویل: دغه پېغله نجلۍ د داعش له فکر څخه ډیره متاثیره وه او په خپله خوښه دغه ډلې ته ورګډه شوې ده.
پولیس افسر وړاندې وویل: نورين لغاري خپل تندلارې نظریات په سوشل میډیا کې خپرول، ځکه پولیسو یې یوه ویډیو ترلاسه کړې ده، چې په هغې کې نورین ښکاره کیږي چې د ورکې په ورځ نجلې یوواځې لاهور ته روانه وي او بیا هغې د سوشل میډیا له لارې خپل مور او پلار خبر کړي وو چې دا د خلافت خاورې ته ورسیده.
خو د نورین پلار پروفیسر لغاري د حیدراباد د پولیسو خبره بې بنیاده بولي او وايي چې: د هغه د لور نظریات دومره تندلاري نه وو، چې له داعش سره دي لاړه شي، لغاري وویل: چې لور یې تښتول شوې ده.
پولیس وايي د نورین د موبایل شمیره یې د حیدراباد ښار په وحدت کالوني سیمه کې کشف کړې ده، نو له دې څخه دا پوښتنه راولاړیږي چې که: دا په خپله خوښه لاهور ته تللې وي نو د دې د موبایل شمیره څوک په حیدراباد کې کاروي؟.
د دغه مقدمې تفتیش کوونکي وايي: چې نورین په سوشل میډیا دا رنګه ترهګریز مواد خپاره کړي وو چې امنیتي ادارو د دغه پاڼې له تړولو وروسته د نورین پلار ته ویلي وو چې: په ترهکریزه برخه کې دي په خپله لور باندې نظر وساتي.
سرچینې وايي چې په پاکستان کې په تعلیمي ادارو کې د تندلارو ډلو فعالین د اذهانو د خرابولو او په خپلو ډلو کې په دغه ادارو کې په زدکړو د بوخت پېغلو او ځوانانو د جلبولو له پاره کار کوي.
د ۲۴ عقرب , ۱۳۹۵
د تیرې جمعې په ورځ په کابل کې د لوی افغانستان تحریک له لورې یوه ورځنی سیمینار وشو چې د کابل، پښتونخوا، بلوچستان او وزیرستان ترڅنګ د هیواد له بیلا بیلو ولایتونو څخه په کې په سلګونو تنو سیاسي او قومي مشرانو، لیکولانو، دولتي چارواکیو، مدني فعالانو او د لوی افغانستان ارمانجنو ګډون کړی وو او د لوی افغانستان د جوړیدو او ډیورنډ د نامنلې او تپل شوې کرښې په اړه یې په زړه پورې ویناوې وکړې، دوی په خپلو ویناوو کې وویل: دغه ګرښه چې د هیواد پر سینه تیره شوې ده، هیڅ راز قانوني ارزښت نه لري.
د قرآن کریم له تلاوت او ملی سرود څخه وروسته د دغه شاندارې غونډې په پرانیستونکې وینا کې د دغه تحریک د رهبري شورا غړي حبیب الرحمن تاثیر وویل: دا چې نن تاسو د لوی افغانستان تحریک له لورې راغونډ شوي یاست، نو د دغه تحریک موخه او مقصد یواځې او یواځې د ډیورنډ د تورې او منحوسې کرښې دواړو غاړو ته د بیل سویو افغانانو ترمنځ د سیاسي، ذهني او فکري، یووالي ترڅنګ د فزیکي یووالی له پاره هلې ځلې کول دي، لوی افغانستان تحریک له خورو ورو افغانانو، افغان دولت، قامي تحریکونو، سیاسي مشرانو او د ډیورنډ کرښې دواړو خواوو ته له پرتو قامونو، څخه د یووالي په لاره کې د مرستې غوښتنه کوي.
تاثیر په خپلو خبرو کې زیاته کړه: لوی افغانستان تحریک په دې باور دی چې ترڅو پورې له امو ترمارګلې او همدارنګه له بدخشانه تر سیوۍ، پښین او بوري پورې ویشل شوې خاوره بېرته یو وجود او یو وطن نه وي ګرځیدلې تر هغې پورې به همدا ډول په پردیو جګړو کې ښکیل او ستونځمن ژوند تیروي، لوی افغانستان تحریک له امو ترمارګلې له بدخشانه تر سیوۍ، د خورو ورو افغانانو د قام، مذهب، ژبې او کلتور درناوی کوي او دغه ټول د دغه هیواد وګړي بولي او ورته درناوی کوي.
نوموړي ویل: د لوی افغانستان تحريک د نوامبر دولسمه نېټه د ۱۸۹۳ مېلادي کال تش په نوم لوز نامه چې د امير عبدالرحمن خان او ډيورنډ تر منځ لاسليک شوې ده، ناروا تړون بولي، نو په دې اساس د لوی افغانستان تحريک د لوی افغانستان د جوړولو تکل يواځې د یو قوم داعيه نه، بلکې دا په افغانستان کې د ټولو میشتو قومونو لکه: د پښتنو، تاجکو، هزاروو، ازبکو، ترکمنو، بلوڅو، قزلباشو، پښیانو او نورو ټبرونو ګډه داعيه ده، دغه تحريک د لوی افغانستان د جوړولو، په لوی افغانستان کې د قانون د حاکميت ترڅنګ د قومي، مذهبي، ژبني او سیمه ییزو تعصباتو پر وړاندې غښتلې مبارزه کوي.
د غونډې به جریال کې د لوی افغانستان تحریک مشر جمیل وقار د ډیورنډ کرښې په وړاندې خاموشي ناروا وبلله او ويې ویل: تاسو ته بهتره معلومه ده چې ډیورنډ د ټولو نړیوالو موازینو خلاف د افغانستان د وخت په واکمن امیر عبدالرحمن خان جبراً تحمیل شوه او کاملاً یو طرفه توافق لیک و، چې د نړیوالو میثاقونو او بین المللي معیارونو پر اساس هیڅ راز حقوقي ارزښت نه لري، په دې برخه کې په نړیوالې ټولنې غږ کوم چې له ۱۲۳ کلونو وروسته د نړیوالو اصولو په رڼا کې دې برحقې داعیې ته د رسېدو لپاره د خورو ورو افغانانو غوښتنې ته لبیک ووايي او د تېر په څېر ناروا خاموشي اختیار نه کړي، ځکه دا له ستر افغان ملت سره تاریخي جفا ده.
له شمالي وزیرستان څخه راغلي سیاسي مشر ملک نثار علي خان داوړ په غونډه کې په زړه پورې او عالمانه وینا وکړه او ویې ویل: افغان دولت، د کرښې دواړو غاړو ته پراته قومونه او ټول افغانان دي د دغې کرښې په ورانولو کې ونډه واخلي، هغه زیاته کړه: په ازاد افغانستان کې چې کوم قومونه ژوند کوي هغه ښه دي، خو موږ چې ژوند کوو ژوند مو غلام دي، موږ تر پردي امر، تر پردي قانون او پردي واک لاندې اوسیږو او تر څو پورې چې دا کرښه له منځه وړل شوې نه وي تر هغې پورې به د کرښې دواړو لوریو ته پراته قومونه ځپل کیږي.
دا چې د پاکستان او یا هم د هغوی د لاسپوڅو له لورې د ډیورنډ کرښې د لاسلیک خبره کیږي، نو د غور پخواني والي او د افغانستان نوین څېړنیز مرکز مشر ښاغلي عبدالله هیواد په خپله اوږده او عالمانه وینا کې یادونه وکړه چې له ډیرو څیړنو څخه وروسته دې نتیجې رسیدلي یو چې د ډیورنډ او امیر عبدالرحمن خان ترمنځ هیڅ ډول موافقتنامه نه ده لاسلیک شوې، د ده په خبره کوم خلګ چې د دې لوزنامې خبرې کوي دا دروغ او بې ځایه خبرې دي.
په دغه غونډه کې د افغان ولسمشر علمي سلاح کار لال پاچا ارمون وینا وکړه او په خپلو خبرو کې يې د ډیورنډ کرښې شتون یوه خیالي او دروغژنه معامله وبلله، له هغه وروسته د ودان افغانستان ګوند مشر اباسین بریال په خپلو خبرو کې وویل: هغه وخت رارسیدلی دی چې افغانان په ځانګړې توګه په محکوم افغانستان کې خلګ له پاکستانڅخه په ازادۍ لاس پورې کړي.
په دغه غونډه کې چې په افغانستان کې د میشتو قامونو د ګډ نمایش ننداره هم وړاندې شوه ډیری نورو کسانو هم ویناوې وکړې چې په کې د افغان پارلمان غړې ناجیه توتاخیلې د افغان ځوانانو پارلمان ریس اغا محمد قریشي، د پکتیکا پخواني والي امین الله شارق، سیاسي شنونکيو نورالاحد ، قرات شمس، مصباح هزاره، لیکوال او د ځوانانو د پارلمان غړي شعیب غروال او ځینې نور ګډون وال شامل وو، دوی د لوی افغانستان تحریک دغه لومړنۍ غونډه وستایله او ویې ویل چې ډیر لوی کار ته یې ملاتړلې ده، غونډه د انجنیر احسان الله صدیق له لورې د لوی افغانستان تحریک د اعلامیې په لوستلو سره پای ته ورسیده.
حبیب الرحمن تاثیر
د خیبر ایجسنۍ په لنډ کوتل کې د انګرېزانو د واکمنۍ پر مهال په یوه نظامي ودانۍ کې چې د وخت افسرانو به هلته ناسته پاسته کوله او ډیری وخت به یې د ښرابو ترڅنګ خواړه خوړل، په غولي کې یې یوه ونه په ځنځیرونه تړلې لا هم ولاړه ده، چې ښاخونه یې پراخ او زرغونه دي.
دا چې په دغه وخت کې انګریزان د سیمې د یو غښتلي مبارز غازي عجب خان اپریدي او د هغه له ملګرو څخه هم په سخته ویره کې وو، نو د انګریزانو په وینا چې دغه ونې دوی ته ډیری وخت دوکه ورکوله، خو دوی هم همداس سزا ورکړه، چې ټول ژوند به په ځنځیرونو تړلې ولاړه وي.
د پېښور پوهنتون د تاریخ د څانګې مشر پروفېسر ډاکټر جاوید اقبال وايي: په ۱۸۹۰م کال کې کله چې به هم د پیرنګي د سرو لښکرو پوځي افسرانو شراب وڅښل او دوی به نشه شول نو له دوی څخه په غیر شعوري توګه دا ډول کارونه کیدل.
جاوید اقبال وايي: هغوی یوه ورځ د دغه (Arrested tree) یا یاغي ونې شیوري ته ناستو پیرنګیانو شراب څښلي وو او پر دوی غوټې راتلې او د نشې په حالت د یوه کس په ذهن کې دا راغلل چې ونه روانه ده او په حرکت کې ده، نو دوی د نشې په حالت کې ونې ته حکم وکړ چې ودریږه! خو ونه ونه دریده.
دی وايي نو ظاهره خبره وه چې ونه پر ځای له وخته ولاړه وه او دا د هغوی د نشې حالت وو، خو کله چې دغه ونه یوه پښتنه، یاغي او باغي ونه وه او پر خپل ځای و نه دریده نو مشر پیرنګي حکم وکړ چې ونه په ځنځیرانو وتړئ، دغه ونه له هغه زمانې څخه تر اوسه پورې په ځنځیرونو تړلې پاته ده.
څنګه چې دغې ونې تر اوسه پورې خپل هغه تاریخي اهمیت او د انګریزانو د ماتې او له دغه خاورې پسې د اخیستلو کیسې موږ ته په ثبوت رسولې دي او نړۍ ته یې دا ثبته کړې ده چې د دغه سیمې پښتانه که اوس د انګریز د غلام غلامان دي خو یو وخت به راځي چې دوی به له دغې غلامۍ څخه هم ځان ازادوي.
که څه هم چې د دغې ونې په بند باندې شاوخوا یوسل او شل کاله اوړي خو د سیمې ډیری کسان په دې نظر دي چې دا ونه نور باید له دغه قید څخه ازاد ژوند وکړي، خو ځینې یې بیا په دې نظر دی چې نه دغه ونه به همداسې تړلې پاته وي، ترڅو پښتانه په ټولیزه توګه له غلامۍ څخه ازاد شي نو هغه ورځ به دغه ونه هم ازاده کړي.
راپور: حبیب الرحمن تاثیر
د غزني له بندیخانې څخه وخت په وخت راخوشي شوي بندیان وايي: که یوې خواته زندانیان په زندان کې د ژوند یوه اسانتیا هم نه لري، خو بلې خواته د زندانیانو ډیری برخه یې د پولیسو په لاس په مخدره موادو روږد شوي او ژوند یې برباد شوی دی، دوی وايي: د زندان ساتونکي پولیس کوښښ کوي چې د دغه معتادانو په شمیر کې زیاتوالی راولي، تر څو د دوی کاروبار پراختیا وومومي.
د نقیب الله په نوم یو تن چې دوه کاله یې په زندان کې بند تیر کړی دی وايي: په زندان کې د پولیسو په لاس لومړی په چرسو او وروسته بیا په هیروینو او شیشه باندې روږدی شو چې اوس یې هم څکوي، نقیب الله زیاتوي: په زندان کې پولیس هڅه کوي چې زیات خلګ د نشه یي توکیو کارولو ته وهڅوي، ځکه له دې سره د دوی کاروبار زیاتیږي.
دا چې د هیواد د مرکزي پل څرخي زندان ترڅنګ د هیواد په ټولو زندانونو کې د پولیسو له لورې د نشه یي توکیو د خرڅلاو او کاروبار راپورونه ورکول کیږي، نو دغه بندیان وايي په زندان کې د ناسم خوراک، د کتابونو او نورو تفریحی اسانتیاوو نه شتون هم د دې سبب جوړیږي چې بندیان له پولیسو څخه مخدره مواد ترلاسه او استعمال کړي.
محمدکریم که څه هم چې په بندیخانه کې د پولیسو له دغه ستم څخه خوندي پاته شوی دی خو وايي: هره لحظه یې به لیدل چې پولیس په ښکاره توګه په بندیانو د سیګرېټو او نسوارو ترڅنګ چرس او هیروین خرڅول او هڅه به یې کوله چې د خپلې ګټې په خاطر زیات بندیان په نشه یي توکیو روږدي کړي، کریم وايي دا په پولیسو یوه ډله خلګ نه بلکې د زندان ټول ساتونکي پولیس په دغه کاروبار کې برابر شریک دي.
دا چې د غزني په زندان کې د مخدره موادو کاروبار او استعمال په ښکاره توګه کیږي، خو پکه یې نه په چا اوبي او نه یې په چا وریښي، په غزني کې له مخدره موادو سره د مبارزې ریس عنایت الله رفعت وايي: تر اوسه نه دي ورباندې خبر چې په زندان کې به دا کار کیږي، دی وايي: (ستاسو د تشویش) په موخه به له قومندانۍ سره دا خبره شریکه کړي، خو نور د هغوی کار دي، رفعت وايي دا کار په ده پورې اړه نه لري، پولیس به ورباندې خبر کړي.
که له مخدره موادو سره د مبارزې رییس رفعت له پنځلس کاله وروسته د پولیسو پام په زندان کې د مخدره موادو د کاروبار او استعمال و لور ته وراړوي، نو د غزني پولیس وايي موږ ورباندې خبر یو چې دا کار کیږي، د دغه ولایت د امینه قومندانۍ ویاند فهیم امرخیل یې مني او وايي د چرسو او هیروینو زیاته برخه یې زندان ته د پولیسو ترڅنګ د زندانیانو خپل خپلوان انتقالوي، هغه خوايي هڅې مو پیل کړې دي چې هم یې مخنیوی وشي او هم معتاد کسان د پولیسو له لیکو پسې واخلو او هم د معتادو زندانیانو درملنه وکړو، خو مرکزي دولت هم په دې برخه کې راسره ناغیړي کوي.
دا چې د پولیسو قومنداني دا خبره په ډکه خوله نه مني، خو ولایتي شورا بیا د پولیسو په دغه کار اعتراف کوي او وایي د افغانستان د نورو محبسونو په څیر د غزني په زندان کې هم معتبر کسان په دغه کاروبار لګیا دي، د دغه ولایت د ولایتي شورا غړی حسن رضا یوسفي وايي: دا د زندانیانو د کورنۍ غړي نه بلکې د زندان خاص خلګ دغه زندانیانو ته مخدره مواد رسوي، د هغه په خبره عام کسان نه شي کولی چې مخدره مواد زندان ته قاچاق کړي.
دا چې د افغانستان غریبه ټوله او په بند کې پراته ځوانان به د دغه مخدارو دروند اقتصادي پیټی څنګه پورته کوي؟ شاید دا پوښتنه بې ځوابه پاته ده، خو مدني فعالان او د بشري حقوقو مدافعین ټینګار کوي چې دولت دي ددغه زندانیانو په دغه ستونځمن حالت و رحمېږي، دوی وايي دولت نه د زندانیانو اقتصادي حالت ته ګوري، نه راتلونکي ته او نه هم د هغوی ماشومانو او کورنیو ته.
راپور: حبیب الرحمن تاثیر
۰۸ د فبروري ۲۰۱۶
په غزني کې د اوبو لګولو د ریاست د ریس شفیق الله جهانیار په خبره چې وایي د غزني د بندسردې پروژې له شپږ اویازره (۷۶۰۰۰) جریبه مځکې څخه یواځې اووه سوه جریبه مځکه په اختیار کې لري او نوره پاته یې ټوله زورواکو او د وخت قومي مشرانو، قومندانانو، ملکانو، خانانو او د اوسني وخت د وسله والو طالبانو امرانو لاندې کړې ده، دی وايي یو وخت چې له دغې سیمې څخه به په لاریو لاریو غنم او نور خوارکي توکي د ولایت مرکز غزني او نور سیمو ته وړل کیدل خو اوس د غه خلګ په خپله دغه خوراکي توکي په پیسو اخلي.
که په غزني کې د اوبو لګولو ریس جهانیار له غاصبینو څخه د خلاصې مځکې برخه په سلو کې یواځې اووه فیصده ښیي، نو د غزني لایت ولایتي شورا چې ځان د خلګو استازي ګڼي، هم ځان ورته بېوسه ښکاره کېږي او وایي: د سردې د کرنیزو مځکه ترڅنګه د هوایي میدان مځکه هم زورواکیو لاندې کړې او ویشلې ده، د دغې شورا یو غړی امان الله کامران وایي: که یوې خواته دغه مځکې غصب شوې دي خو بلې خواته د دغه کرنیزو حاصلاتو اجاره د دولت پر ځای وسله وال طالبان ټولوي.
د یادې شورا یو بل غړی عبدالجامع جامع بیا د دولت بې غوري او نه پاملرنه یادوي او وايي: نه خو د غصب په وړاندې مبارزه شوې او نه هم هیڅ ګام پورته شوی دی، ځکه دلیل یې دا دی چې د بند اوبه لومړی د وسله والو په غصب شویو مځکو لګېږی او وروسته چې زیاتې شي نو بیا نورو خلګو ته وار ورځي.
عبدالجامع جامع زیاتوي: ستونځه دا ده چې دغه وسله وال کله کله د دولت تر ولقې لاندې سیمو ته اوبه هم نه ورپرېږدي نو له غاصبینو څخه د مځکو خلاسول خو بېخي لوی کار دی او دا چې د مځکو ډیری عواید طالبانو ته ځي، خو کله چې دغه پروژه یو مستقل ریات ولري، پوره تشکیل ولري بیا نو د غصب په مخنیوي لاس پوري کیدی شي.
که دولت د دغې خبرې بخلی کوي چې مځکه یې زورواکو لاندې کړې ده، نو د سیمې خلګ هم وایي: کله چې درې لسیزې وړاندې په افغانستان کې د جهاد په نوم جګړه پیل شوه، نو د نور هیواد په رنګه په دغه سیمه کې هم د قاري بابا په نوم د مجاهدینو یوه مشر د جګړې د پرمخوړولو په بدل کې خپلو قومندانانو ته دغه دولتي مځکه ورویشله چې تر اوسه پورې یې ورباندې خیټه اچولې ده.
د سردې د دغې سیمې خلګ چې د ژوند ټولې لاسته راوړنې د کرنې له لارې ترلاسه کوي، نو یو تن جمعه ګل وایي دغه مځکې اوس د غصب له حالت څخه وتلې، بلکې د غاصبینو ملکیتونه ګرځیدلي دي، دلیل یې هم دا شی دی چې د دغه مځکو خرید او فروش روان دی او د دې کار ثبوتونه شتون لری، موږ د هغه اولسوالۍ خلګ یو، له هغه خلګو سره شته چې هلته اوس هم ژوند کوي، بیه یې مالومه ده، کورونه یې ورباندې جوړ کړي دي او کري یې.
هغه زیاتوي: که دولت دا بهانه کوي چې په دا سیمه کې امنیتي ستونځې دي او دولت نه شي کولای چې هلته شتون ولري، خو زه خبر یم چې هلته ځینې خیره موسیسې په خپله کارونو باندې بوختې دي او هیڅ ډول ګواښ نه دی ورته شوی، هغه زاتوي: دولت او هغه کسان چې مسوولیت لري هیڅ پام یې نه دی ورته اړولای.
راپور: حبیب الرحمن تاثیر
۱۵ د فبروري ۲۰۱۶
د سیمې ځایي خلګ وايي چې د غزني له مرکز څخه په لس کیلومترۍ شمال لوېدیځ لورته پرته د واغظ په ولسوالۍ کې د جیټ په نوم د ډبرو په کان کې د وسله والو طالبانو په مرسته د خارجي کانکیندونکیو له لورې کیندنې روانې دي، دوی وایي: د یادې ولسوالۍ د رڼاخېلو تور کلي په سیمه کې چې د پاکستاني انجنيرانو له لوري پرې کار پيل شوی او وسله والو طالبانو يې د امنيت ساتنې زمه واري په غاړه اخيستې ده، د دغه قیمتي ډبرو موټران د وسله والو په بدرګه پاکستان ته انتقالېږي.
دا چې غزنی په بېلابېلو ولسوالیو کې له معادن څخه برخمن ولایت دی، نو د دغې سیمې یو تن اوسېدونکی عبدالکریم وايي: که څه هم وسله وال طالبان ټینګار کوي چې دغه انجیران داخلي او د پکتیکا ولایت د اورګون ولسوالۍ خلګ دي خو له ژبې او کړو وړو څخه مالومېږي چې هغوی داخلي نه بلکې خارجي او د جنوبي وزیرستان خلګ مالومېږي، دی زیاتوي: کیدی شي دا کان د وسله والو له لوري پاکستانیانو ته په قرارداد ورکړل شوی وي چې د انجینرانو ترڅنګ کارکوونکي او مزدوران یې هم ځايي خلګ نه بلکې له بل ځای څخه راوستل شوي کسان دي.
که د سیمې زیاتره خلګ ټینګار کوي چې د جیټ ډبرو دغه کان ته څوک نزدې نه ورپرېښوودل کېږي، نو شیرجان هم وایي: د وطن دغه ښایسته ډبرې چې خام زرغون او خام اسماني رنګ لري او هره ډبره یې شاوخوا کیلو او نیم کیلو وزن لري، شاید د ډېرو لږو پاکستانيو کالدارو په بدل کې له همدغه سيمې څخه پاکستان ته وړل کېږي، که يې دولت غم ونه خوري، نو ښايي چې دغه کان به ډېر ژر د خپل سريو کندنو په پايله کې له منځه ولاړ شي، دی زیاتوي: که دولت په ياده سيمه کې د کان د خپل سريو کندنو مخه ډب نه که، نو لرې نه ده چې په نورو سيمو کې هم کشف شوي کانونه له ورته برخليک سره مخ شي.
په غزني کې د ولسي خلګو ترڅنګ دولتي چارواکې هم دغه کندنې منی او د ولایتي شورا غړی امان الله کامراني یې په اړه وایي، زما د مالوماتو په اساس د واغظ په هغه سیمه کې چې د هزاره او پښتنو ترمنځ پرته سیمه ده کندنې په کې روانې دي چې وسله وال طالبان یې د ټراکټرانو او ځینې نورو وسایلو په واایسته سره کاږي او هر موټر د څلور لکه پاکستانیو کالدارو په بدل کې ورکوي، لنډه دا چې امنیت یې طالبانو نیولی او کندنې پاکستانیان کوي.
که څه هم د ولایتي شورا غړی کامراني وايي چې دلته د دولت امنیتي سرتیري شتون نه لري او وسله وال په ډاډه زړه د پنجابي انجنیرانو په مرسته کندنې کوي، خو د غزني ولایت والي امان الله حمیمي هم د دغه معدن کندل مني او وايي: له څه مودې څخه د وسله ولو له لوري په پټه کندنې په کې روانې دي او دا چې هغوی د غلو په رنګه کله کله په کندنو لاس پوري کوي، موږ تصمیم لرو چې د دغه کار مخنیوی به کوو، که کامراني وایي چې وسله وال زیاتې پیسې له دې لارې ترلاسه کوي او یو موټر په څلور لکه پاکستانۍ کالدارې پلوري، نو حمیم زیاتوي: موږ ته دا نه مالومیږي چې څومره پیسې په د دغه معدن له لارې د وسله والو لاس ته ورځي.
دا چې د واغظ ولسوالۍ د رڼاخېلو دغه سیمه د غزني مرکز ته بېخي نزدې او یواځې د څو دقیقو لاره ده، نو داسې څرګندېږي چې په غزني کې د نورو کانونو د خپل سرو کندنو په رنګه چې: ویل کېږي دولتي چارواکي او د ولسي جرګې غړي په کې لاس لري، د دغه کان په سر هم د سیمیز دولت او وسله والو طالبانو ترمنځ معاعده شوې وي، ځکه چې نه یې دولت مخنیوی کوي او نه هم ورسره غبرګون ښیي، چې د دغه ولایت والي په هره جلسه او غونډه کې هم د کانونو د کندنو یادونه کوي.
په غزني کې کلیوال ملګري ټولنې د مورنیو ژبو نړیواله ورځ ولمانځل
د سې شنبې په ورځ په غزني کې مدني، فرهنګي او ټولیزې ټولنې کلیوال ملګري ټولنې ۲۱م فبروري د مورنیو ژبو نړیواله ورځ د یوې غونډې په ترځ کې ولمانځله، په دغه غونډه کې چې د دغه ټولنې په دفتر کې جوړه سوې وه ډیری کسانو په کې کډون کړی وو او ځینو یې ویناوې وکړې، وینا کوونکیو په مورنیو ژبو د زدکړو په اهمیت رڼا واچوله او له دولت څخه یې غوښتنه وکړه چې د مورنیو ژبو د خوندیتوب له پاره کار وکړي او په افغانستان کې د پښتو او دري ژبو ترڅنګ د ټولو میشتو قامونو د ژبو د ژوندۍ ساتلو له پاره لاس په کار سي.
په دغه غونډه کې چې مزمل هوتک د قران مجید په سپېڅلو ایاتونو سره پیل کړه او باري حمیدي یې د دریځ چارې پر مخ بیولې د کلیوال ملګري ټولنې ریيس لیکوال او ژباړونکي انعام الله ګوهر وویل: د مورنۍ ژبې پراختیا د ملي یووالي د ټینګښت لامل ګرځي او دا چې مورنۍ ژبه د ماشوم د سالمې ذهنې روزنې، پرمختګ او خلاقیت لپاره مهمه وبلل شوې ده، له خو بده مرغه چې د نړۍ د ځینو نورو برخو په رنګه په افغانستان کې هم د مورنیو ژبو ساتنې او پالنې ده د دولت له لورې هیڅ کار نه دی شوی.
لیکوال او ژورنالیسټ حبیب الرحمن تاثیر په دغه غونډه کې د دغې ورځې د غونډې ګډونوالو ته د ورپېژندلو تر څنګ وویل: دا چې پاکستان په پاکستان کې لکه په اوسنیو مېشتو قامونو پښتنو، بلوڅو، سندهیانو او نورو محکومو قامونو پر بنګالیانو هم د پردۍ ژبې منل او تپل غوښتل، خو بنګالیان د وخت د حاکم محمدعلي جناح په وړاندې د ازادئ د غوښتلو ترځنګ د پردۍ ژبې اردو نه ویل هم پر ځان حرام وګڼل او د وینو په بدله یې هم ازادي ورڅخه واخیسته او هم یې خپله بنګالي ژبه د ملي، دفتري، کاروباري، عدالتي او نصابي ژبې په توګه پر ځای وساتله، خو په پاکستان کې پاته قامونه له دغه ستر نعمت څخه بې برخې شول.
په غزني کې د کلیوال ملګري ټولنې له لورې په جوړه شوې دغه غونډه کې په غزني کې د خبریالانو د ټولني پخواني مشر لیکوال، ژورنالیست او شاعر اسدالله بلهار جلالزي هم د دغه ورځې په اهمیت او ارزښت یوه په زړه پورې وینا وکړه او په خپلو خبرو کې یې وویل: په مورنۍ ژبه لیک لوست او زدکړه، ماشومانو ته دا توانايي ورکوي چې په علمي برخه کې پرمختګ وکړي او د خلاقیت صلاحیتونه ولري.
دا چې اوس د دغې ورځې مانا او لمانځل تر بنګالیانو پورې محدود نه بلکې ټولې نړې ته وغیده او یونېسکو هم په نړیوالو ژبو د زدکړو ټينګار کوي، نو په غزني کې د لیکن ښوونیز مرکز مشر امان الله افغان هم په خپلو خبرو کې ویل: که انګلیسي یوه نړیواله ژبه ده او د نړۍ ډیری خلګ ورباندې پوهیږي، خو مورنۍ ژبې له پامه غورڅیدل هم په علمي پرمختګ کې د پاته کیدو سبب جوړیدی سي.
په دغه غونډه کې د ، قدرت الله نرمیوال او مرتضی وردګ ترڅنګ ځینو نورو کسانو هم وینا وې کړې، یاده دی وي چې د مورنیو ژبو نړیواله ورځ هر کال په ۲۱م فبروري په ټوله نړۍ کې لمانځل کیږي.
راپور: حبیب الرحمن تاثیر
څنګه چې ویل کیږي ځینې شاعران او سندرغاړې په خپلو شعرونو او سندرو کې اخلاقي فساد خپروي، نو ځیني د نظر خاوندان بیا وايي: ځینې شاعران او سندرغاړي په ځانګړې توګه ښځینه سندرغاړې په خپلو بې مانا او بې مفهومو سندرو ځوانان د مخدره موادو کارولو ته هڅوي.
دوی وايي هغه ښځینه سندرغاړې چې په خپلو سندرو کې د سیګریټو، چرسو او یا شرابو صفتونه کوي، ځوانان د بیلارۍ لوري ته بیايي او دغه سندرغاړې نه شعر، نه موسیقي او نه هم د اصیلې موسیقي د اصیلو اوریدونکیو ذوق ته ګورې، بلکې د یو څو متعدانو له پاره چې څه په خوله ورځي وايي يي.
شاعر او لیکوال اجمل بلهار جلالزي وايي: دغه سندرغاړې چې د مخدره موادو سندرې وايي لومړی خو دغه شاعري ته موږ شاعري نه شو ویلای، دوهم دا چې د دغه سندرو تر ګټو زیان زیات دی، دی وايي د تعجب خبره دا ده چې په ټول هیواد کې د عامو مجالسو ترڅنګ په راډیوګانو او تلویزیونو کې شپه او ورځ دغه سندرې خپریږي خو هیڅوک یې مخنیوی نه کوي.
دا چې سندرې د ذوق د خړوبولو، د اروا د تازه کولو او خوند اخیستلو په موخه ویل کیږي او اوریدل کیږي، نو خیال محمد زماني وايي: دغې سندرې ځوانان له حقیقي، هیوادنۍ او پاکې مینې څخه ناسم لور ته بیايي، دی زیاتوي دا هغه بد اعمال دي چې په سندرو کې یې موږ اورو او ګورو، له بده مرغه څوک نه شته چې مخه یې ونیسي.
څنګه چې دا ډول سندرې او له هغوی سره نیمه بربنډه نڅا د پردي فرهنګ برخه ګڼل کيږي، نو د جانداد جهاني په نوم یو ځوان باور ورکوی چې: دغه سندرغاړې په غیر مستقیم ډول غلط پیغام خپروي، جهاني زیاتوي: له دې پرته چې ځوانان مخدره موادو ته وهڅوي اخلاقي فساد، بې حیايي او ځینې نورې غلطې لارې دی چې له دغه سندرو څخه زیږي.
دا په داسې حال کې ده چې ویل کیږي که روږدي کسان یوځل هم په نشه اموخته شي او هغوی یې د پرېښوودلو هڅه کوي، خو بیا یې هم همدغه سندرغاړې په سندرو کې په یوه یوه سګریټي روږدي ساتي.
راپور: حبیب الرحمن تاثیر
پکتیکا د افغانستان له مرکزي ولایتونو څخه هغه ولایت دی چې د (ډاکټرې هما) له تګ څخه وروسته په ټول ولایت کې یوه ښځینه ډاکتره هم نه لري او د ناسمو دودونو له امله یې د میرمنو درملنه یا هم د ځینو قابلګانو له لورې کیږي او یا یې هم ډیری میرمنې بې علاجه له خپلو ناروغیو څخه کړیږي.
مدني فعالان، د بشري حقونو مدافعین او اولسي خلګ وايي: په ټوله پکتيکا کې يواځې يوه متخصصه ډاکټره او بیا د هغې د تګ له امله يې د دغه ولايت د ښځو د روغتيا په برخه کې ستونزې او ننګونې زياتې سوې دي، خو ځینې کسان بیا وايي چې د سیمې خلګ نه په خپلو لوڼو درس وايي او نه هم له نورو خلګو په ځانګړې توګه ښځینه ډاکټرانو سره وړ چلند کوي.
په پکتیکا ولایت کې یوازینۍ متخصصه ډاکټره هما وايی: په کاري چاپېریال کې ستونزې د دې لامل سوې چې له دندې استعفا ور کړي، د کابل د پغمان اوسېدونکې ۳۹ کلنه هما وايي: ۱۴ میاشتې مخکې له خوست څخه په دې هیله پکتیکا ته لاړه چې د لرې پرتو سیمو د ښځو خدمت وکړي، له بدغه مرغه چې پاتې راغله.
څنګه چې ځینې کسان ټینګار کوي چې تر څو پورې په دغه ولايت کې د مېرمنو په برخه کې عامه پوهاوى زيات سوی نه وي تر هغې پورې به د ښځو ستونزې همداسې دوام مومي، نو تکړه خبریاله سرینا احساس وايي: په ټول ولایت کې د ښځینه ډاکټرې نه شتون، لویه ستونځه ده، د هغې په خبره: هر وخت باید څوک پردۍ رڼا ته نه کښینې بلکې د ځان له پاره کار وکړي، هغه دا چې په خپلو لوڼو سبق ووايي د خپل ولایت ډاکټرانې ولري، همدغه یې د ستونځو د حل لاره ده.
دا چې دې ولایت ته د روغتیا وزارت نه پاملرنه هم یوه جدي ستونځه ګڼل کیږي او روغیتا وزارت د نیستۍ سندرې وايي، نو نیک محمد عابد وايي: د روغتیا وزارت په قصدي توګه نه غواړی چې په دې ولایت کې دي د ښځو د روغتیا ستونځه هواره سي، دی وايي د دغه وزارت د نوي سلنې بودیجې د نه مصرف له امله د دغه وزارت وزیر سلب صلاحیت شو، خو بیا هم دوی د نیستۍ ډول وهي، که رښتیا د روغتیا وزارت کار کول غواړي نو د دې ولایت ستونځه دي حل کړي.
که له يوې خوا په دغه ولايت کې د مېرمنو د پوهې کچه ټيټه ده او له بله پلوه کلتوري او سيمه ييز دودونه په کې حاکم دي چې له امله يې ډېرې مېرمنې له خپلو حقونو بې برخې سوې دي، نو مدني فعال مجید ژړاند وايي: دولت دي ورته پام واړوي، لومړي دي ورته د له نورو ولایتونو څخه د مرکز او هرې ولسوالۍ له پاره ښځینه ډاکرانې راوغواړي او وروسته دي ورته د نجونو د تعلیم په برخه کې خدمت وکړي تر څو دغه ستونځه یې حل شي.
که مجید ژړاند وايي چې دولت دي د دغه ولایت د ښځو ستونځو او حقونو ته پام واړوي، نو مدني فعال مرتضی وردګ وايي: د ولایت خلګ هم باید د خپلو میرمنو د ستونځو حل په نظر کې وساتي، په زړو او ناسمو دودونو کې دي برغولی کښیږدي او د خپلو مرمینو او خپلو کورنیو ستونځه دي په پام کې ونیسي، تعلیم یې له هرې ستونځې د خلاصون لاره ده.
له دې پرته ډیری کسان وايي: د نورو ولايتونو په پرتله د پکتيکا ښځې د ژوند له ګڼو حقونو څخه بې برخې دي، چې تراوسه پورې هېچا ورته لازمه توجه کړې ده.
راپور: حبیب الرحمن تاثیر
د تیرې دوشنبې په د پاکستاني امنیتي سرتیرو له پاره یوه خونړۍ ورځ وه، ځکه چې په څو جلا جلا پېښو کې یې تر پنځه دېرشو پورې سرتیرو ته مرګ ژوبله واوښته، چې لومړی په وزیرستان، ورپسې په کوټه بیا پر لاین اف کنټرو او بیا د پنجاب په مرکز لاهور کې.
د دغې ورځې په پیل کې د پاکستاني پوځ د عامه اړیکو ادارې (ای ایس پي ار) اعلان وکړ چې د جنوبي وزیرستان مرکز واڼه ته څیرمه د توی خولې د خان کوټ په زرمېلنه کې یې د سړک غاړې ماین چاودنې په ګزمه بوخت شپږ تنه سرحدي ملیشو سرتیرو ته مرګ ژوبله اړولې چې درې تنه یې وژلي او درې نور سخت ژوبل دي، دا په داسې حال کې ده چې په دغه سیمه کې په بیا بیا همدغه سرتیرو په بمي چاودنو او وسله والو بریدونو کې خپل ژوند له لاسه ورکړی دی.
د جنوبي وزیرستان له پېښې څخه وروسته د کوټي په سریاب سړک تر سریاب پله لاندې د ناڅرګنده کسانو له لورې د ځای پر ځای شویو چاودیدونکیو توکیو د خنثی کولو په وخت چاودنه وشوه چې په کې د میاین خنثی کولو ادارې یا (بم ډسپوزل سکواډ) غړو ته یې مرګ ژوبله واړوله، د پاکستاني پولیسو په وینا په دغه ځای کې د یادې ادارې قومندان عبدالرزاق او د هغه ساتونکی ووژل شول او تر یوه درزن پورې نور کسان یې ټپیان کړل، چې دغه ماین تر شل کیلو ګرامه پورې وزن درلود.
په همدغه ورځ د کوټي د پولیسو د وژلو وار وروستی نه بلکې تر دې وروسته هندوستاني سرتیرو درې پاکستاني عسکر ټپیان کړل چې وروسته یې د ژورو ټپونو له امله ساه وکړه، د پاکستاني پوځ د عامه اړیکو ادارې (ای ایس پي ار) خبر ورکړ چې پر (لاین اف کنټرول) یا د هندوستان او پاکستان ترمنځ په نامنل شوې کرښه د بهمبر ولسوالۍ په تهوب سیکټر کې هندوستاني پوځیانو پاکستاني سرتیرې وژلي دي، دا په داسې حال کې ده چې د هندوستان او پاکستان ترمنځ ډیری وخت دا ډول پیښې رامنځ ته کیږي، چې د روانې میاشتې په اوومه نیټه هم هندوستاني عسکرو یو پاکستانی سرتیری وژلی وو.
د پاکستاني امنیتې سرتیرو له پاره له دغه ټولو پېښو څخه وروسته یوه بله لویه پېښه په لاهور کې وشوه چې دا کار د حیرانتیا وړ کار وو، د تحریک طالبان پاکستان یوې ډلې (جماعت الاحرار) په لاهور کې د پنجاب اسمبلۍ مخې ته ځانمرګی برید وکړ، چې د پنجابي پولیسو مشر مشتاق سکهیرا په وینا په دغه برید کې د دوو پولیس افسرانو په ګډون اته تنه پولیس وژل شوي او ډیری نور پولیس ټپیان دي چې په وژل شویو او ټبیانو کې د پولیسو ترڅنګ عام خلګ هم شامل دي، که څه هم چې تر دې وړاندې په پنجاب په ځانګړې توګه په لاهور کې ډیری دا ډول بریدونه شوي دي، خو دا په دا وروستیو کې تر ټولو لوی او خونړی برید دی چې پولیس په ځانګړې توګه د هغوی افسران په کې په نخښه کیږي.
دا په داسې حال کې ده چې پاکستان وايي په تیرو څو کلولونو کې یې له ترهګرۍ سره په مبارزه کې تراوسه پورې تر څلوېښت زره زیات امنیتي سرتیرې له لاسه ورکړي دي، خو ویل کیږي چې دغه وسله وال چې له پاکستاني امنیتي سرتیرو سره په جګړو بوخت دي د پاکستان د استخباراتي ادارو روزل شوې ډلې او تروریستي کسان دي.
راپور: حبیب الرحمن تاثیر
د پاکستان د سندهـ ایالت ایالتي حکومت د نړۍ د قدیمو تهذیبونو له جملې څخه په سندهـ کې د تهذیب (موهن جو دړو) په اړه نړیوال کانفرنس جوړ کړ.
د پاکستان پیپلز ګوند ایالتي حکومت وايي: د دوی له لوري د دغه جوړ شوي نړیوال کانفرنس موخه یا مقصد د (موهن جو دړو) د تهذیب اهمیت نړۍ ته ورښکاره کول دي.
د دغه تهذیبي مقام د تاریخي اهمیت نړۍ ته د ورښوودلو په جوړ شوي کانفرنس کې د سندهي فرهنګپالو ترڅنګ امریکايي، بریتانیايي، جرمني، اټالیايي، سپیني، فرانسوي او د ځینو نورو هیوادونو پوهانو او ماهرینو په کې ګډون کړی وو.
په موهن جو دړو کې دغه کانفرنس چې د روانې فبروري میاشتې په ۰۹ نیټه پیل او تر ۱۱ مې نېټې یې دوام وکړ پوهانو د دغه قدیم تهذیب په اهمیت هر اړخیزه رڼا واچوله.
د دغه نړیوال کانفرنس په دوران کې ماهرینو او پوهانو د (موهن جو دړو) په اړه د هر اړخیزو ځیړنو غوښتنه وکړه او د سندهـ ایالت له حکومت څخه یې د دغه تاریخي اثاتې د خوندي ساتلو غوښتنه وکړه.
په دغه کانفرنس کې پر (موهن جو دړو) د چاپ شویو کتابونو د مخکتنې او انټرنيټي پاڼې د پرانستنې ترڅنګ سندریز بنډار هم جوړ شوی وو او نڅاګرو د کلاسیکې نڅا ښکلې ننداره هم وړاندې کړه.
موهن جو دړو د سندهـ ایالت په لاړکانه ولسوالۍ کې دی، چې د هغه تاریخي اهمیت نړۍ ته د ورپېژندلو په موخه په لومړي ځل د پاکستان پیپلز ګوند بنسټ ايښوودونکي او د پاکستان پخواني ولسمشر ذولفقار علي بهټو په ۱۹۷۳ږ کال کې لومړی نړیوال کانفرنس جوړ کړی وو.
د امریکا د الاسکا پوهنتون پروفیسر برین ایډورډ هیم فل په دغه کانفرنس کې د وینا پر مهال، عکس اې پي پي
د نیویارک پوهنتون پروفیسره ریټا پتریشیا رایټ، د وینا په وخت: عکس: اې پي پي
د هاورډ پوهنتون پروفیسر رچرډ ایچ میډاو، د وینا پر مهال، عکس: اې پي پي
پریکړه: په راتلونکي کې به موهن جو دړو د نڅا د یو مرکز په توګه هم پاته وي، عکس: اې پي پي
د تیرو وختو د یاد تازه کولو په موخه سندریز پروګرام هم ترسره شو، عکس: اې پي پي
په دغه کانفرنس کې نوموړو سندرغاړو سندرې وویلې: عکس: اې پي پي
نڅاګرو په خپله نڅا د ماضي یاد تازه کړ، عکس: اې پي پي
د محلي سندرو ترڅنګ په دغه کانفرنس کې عارفانه او صوفیانه سندرې هم وویل شوې، عکس: اې پي پي
په دغه سندریز محفل کې بهرنیو نړیوالو میلمنو له سندرو سره زیاته مینه وښووده، عکس: اې پي پي
په دغه پروګرام کې د سندهـ ایالت سندهي سندرې هم وویل شوې، عکس: اې پي پي
h.taseer@gmail.com 0093774425580
د تیرې جمعې په ورځ د فبروري د میاشتې په (۰۹) نېټه په کابل کې د هیواد د وتلي شخصیت فیض محمد کاتب هزاره ۸۶ تلین ولمانځل شو، خو د هیواد په ولایتونو، به ځانګړې توګه د هغه په خپل پلرني ولایت غزني کې د هغه یاد له پامه غورځیدلی وو.
د سید محمد مغول زوی، فیص محمد کاتب چې په ۱۲۴۱م لمریز کال کې د غزني ولایت د قره باغ ولسوالۍ په زرسنګ کلي کې زيدلي وو او د ۱۳۰۹م لمریز کال د حوت میاشتې په ۱۲مه نېټه په کابل کې له دې فاني نړۍ څخه وکوچیده، د هیواد له معتبرو څیرو څخه ګڼل کیږي.
فیض محمدکاتب هزاره، د هزارګي ترڅنګ یې په عربي، اردو، انګلیسي او پښتو ژبو روانې خبرې کولې چې د (تحفته الحدیث) (سراج التواریخ)، (تذکره الانقلاب)، (تاریخ امانیه) او (نژادنامه افغان) ترڅنګ یې یو شمیر اثار موږ ته په میراث کې پرې ایښي دي.
په کابل کې د کاتب په اړه په جوړ شوي سیمینار کې د هیواد ولسمشر محمد اشرف غني په خپلو خبرو کې فیض محمد کاتب یو عالم او محقق شخصیت یاد کړ او ويې ویل: د هغه علم او ځیړنه د دې سبب شول چې په تاریخ لیکلو کې ځانګړی بصیرت ولري، ولسمشر اشرف غني ټیګار وکړ چې د فیض محمدکاتب اثار به د ډیرو نسلونو له پاره د مطالعې او استفادې وړ وي.
په دغه غونډه کې د ولسمشر دویم مرستیال سرور دانش غونډې ته د وینا پر مهال فیض محمدکاتب د افغانستان د معاصر تاریخ په لیکلو کې د نویو ادبیاتو بنسټ اېښوودونکی او د دري ژبې ژوندی کوونکی بولي او وايي: د کاتب اثار د افغانستان په تاریخ کې یو دقیق او مستند روایت دی.
یاده دي وي چې فیض محمدکاتب هزاره په داسې حال کې په غزني ولایت کې خپلو کلتوري، فرهنګي او علمي کارونو ته ملا تړلې وه چې په افغانستان په ځانګړې توګه په غزني او بیا په قره باغ ولسوالۍ کې دا ډول کارونه د نیشت برابر وو.
راپور: حبیب الرحمن تاثیر
په بلوچستان کې د پاکستاني استخباراتي ادارو او ملیشو د ظلم او تیري په وړاندې په بلوچستان ایالت کې له بلوڅو میرمنو څخه وروسته په قبایلي سیمو کې هم پښتنې میرمنې د پاکستان پوځ په خلاف میدان ته وتلې دي او په مظاهره یې لاس پورې کړی دی.
د تیرې شنبې په ورځ دغه میرمنو په داسې حال کې د قبایلي سیمې په مومندو ایجنسي کې د پاکستاني پوځ په خلاف مظاهره وکړه چې د دغه پوځ په خلاف یې شهارونه ورکول او ویل یې د پاکستان پوځ په دغه هیواد کې د بلوڅو او پښتنو ځوانانو په تښتولو او بیا وژلو کې لاس لري.
دوی ویل: یوواځې د دغه ایجنسۍ ډیری کسان د دغه ادارو له لورې تښتول شوي او تر اوسه یې هڅ درک هم نه دی مالوم، هغوی غوښتنه کوله که دغه کسان راخوشي نه شي نو دوی به په لویو مظاهرو او لاریونونو لاس پوري کړي.
دغه میرمنو د پاکستاني پوځ او ملیشو ترڅنګ د هغه قبایلي مشرانو په خلاف هم نارې وهلې چې پاکستان ته وفادار او د پښتنو او قبایلو په وروسته پاته ساتلو کې د پاکستاني دولت ترڅنګ ولاړ دي.
دا په داسې حال کې ده چې د پاکستان له جوړیدو سره سم په دغه هیواد کې پرته له پنجابیانو نور د ټولو قامونو سیاسي ځوانان د ناڅرګنده کسانو له لورې تښتول کيږي او وروسته یې خراب سوي مړي موندل کیږي، چې ډیری برخه یې بلوڅان دي او د هغوی کورنۍ یې پړه د پاکستان په پوځ، استخباراتي ادارو او امنیتي ملیشو وراچوي.
لسګونه افغانې نجونه به د زروګونو رییسانو په وړاندې سندریزه ننداره وړاندې کړي
(ارکسټر) یا د افغان ښځینه موسیقکارانو یوه ډله به د سویس په داووس ښار کې د نړۍ د دریو زرو سیاسي مشرانو او رییسانو په وړاندې یو سندریز کنسرټ وړاندې کړي.
دا چې کره نېټه یې نه ده په ګوټه کړې، نو د سپوټینګ په نوم یوه غربي رسنۍ راپور ورکوي چې په لومړي ځل پنځه دېرش کسیزه ډله افغانې نجونې چې عمرونه به یې له ۱۳ تر ۲۰ کلونو پورې وي په نړیوال اقتصادي کنفرانس کې چې د سویس په داووس ښار کې جوړیږي سندریزه ننداره وړاندې کړي.
که څه چې افغاني ټولنه یوه کلتوري ټولنه ده او چندان خلګ نه غواړي چې لوڼې او خویندې دي یې په دا ډول مجلسونو کې ونډه واخلي، نو په راپور کې راغلي دي چې ددغو نجونو ډیری برخه یې په دغه کنسرټ کې په داسې حال کې ګډون کوي چې په افغانستان کې یې ژوند چندان خوندي نه دی او د ویرې له امله نه شي کولای چې په هیواد کې دننه په دا ډول کنسرټونو کې ونډه واخلي.
په غزني کې وسله والو طالبانو د سړک پر سر د دوکانونو تر مخې ناستو هغه کسانو ته چې د کاروبار په موخه د کمپیوټرونو په واسطه د خلګو کمپیوټرونو او موبایلونو ته سندرې، فلمونه، ګېمونه، عکسونه او نور مواد وراچوي خبرداری ورکړی دی چې نور دې له دې کاره لاس واخلي.
په غزنې کې د وسله والو طالبانو ځینې سرچینې وايي چې دوی څو ورځې وړاندې دغه کسانو ته اخطار ورکړی وو او د تیرې یکشنبې ورځ یې ورته اخیرې ضرب العجل ټاکلي دی، چې له دې کاره لاس واخلي ګنې له جدي غبرګون سره به مخ سي.
په غزني ښار کې هم یو شمیر هغه کسان چې د کمپیوټر پر مټ د خلګو میموریانو ته سندرې، فلمونه، ګېمونه او عکسونه وراچوي د نوم نه ښوودلو او غږ نه خپرولو په شرط رسنیو ته ویلي چې د تیرې اونۍ د پنجشنبې په ورځ ورته د ټلیفون له لارې خبر ورکړل شوی چې له دغه کار څخه لاس واخلي.
خو د غزني دولتي او نظامي چارواکي وايي: وسله والو طالبانو دا کار خلګو ته د اقتصادي ضربې د رسولو په موخه کړی دی، د دغه ولایت امنیه قومندان مل پاسوال امین الله امیرخیل که څه هم چې له دغه کار څخه ناخبري ښيي وايي: هغوی تل ولسي خلګو ته زیان اړولی دی، امرخیل ډاډ ورکوي چې پولیس په ټول توان د خلګو له ژدوند او مال څخه دفاع وکړي.
امیرخېل زیاتوي: روان کال په غزني کې وسله وال طالبان په خپله هیڅ موخه کې بریالي نه شول او هیڅ موخه یې ترلاسه نه کړه، چې په وینا یې اوس هڅه کوي د ولسي او غیر مسلح وګړو په منځ کې د دغه راز ګواښونو له لارې ویره خپره کړي.
راپور: حبیب الرحمن تاثیر
April 3, 2016
د افغانستان په مرکزي ولایت غزني کې د شمالي ټلوالې یو شمېر وګړیو د ولایت مقام ته څېرمه د ښاروالي ریاست مخې ته له تېرو اتو ورځو څخه د زاړه ښاروال فریدون احمدي د ګوښه کېدو او د نوي ښاروال انجنېر نصیراحمد لیلزي د مقررېدو په خلاف د احتجاج کيږدۍ درولې او په مظاهره یې لاس پورې کړی دی، دوی ټینګار کوي چې د غزني ښاروال به تاجک او د ټلوالې سړی به وي، ګنې بل هیڅوک ورته د منلو نه دی.
که څه هم د دغه ښار له پاره نوی ټاکل شوی ښاروال پښتون، د غزني ولایت اوسېدونکی او د افغانستان د ولسمشر ډاکټر محمد اشرف غني په رسمي فرمان راغلی دی او دغه احتجاج کوونکي یې له مقررېدو سره سخت مخالفت کوي، نو د مدني فعالانو، قومي مشرانو، خبریالانو، قانوندانانو، سیاسي ډلو، مبصرینو او ولسي خلګو ترڅنګ د دغه ولایت د ولایتي شورا غړي هم د هغوی دا کار غیرقانوني عمل ګڼي او وايي: دغه احتجاج کوونکي د افغانستان له اساسي قانون او د ولسمشر له فرمان څخه سرغړونه کوي، دولت یې باید په خلاف په عمل لاس پوري کړي.
دوی وايي: دغه کسانو ځکه په احتجاج لاس پوري کړی دی چې له کاره د ګوښه شوي ښاروال فریدون احمدي په مرسته چې د شمالي ټلوالې سړی دی زیاتې دولتي مځکې غصب کړې او نه غواړي چې نوی ښاروال دي یې په قانوني توګه د کړنو په خلاف په عمل لاس پوري او غصب شوې مځکې ورڅخه خلاصې کړي، هغوی زیاتوي: دغه احتجاج کوونکي د خپل غصب او غیرقانوني کړنو د پټولو په موخه په خپل ناروا موقف کلک ولاړ او په هیواد په ځانګړې توګه په غزني کې د قومي او ژبني تعصب اور ته لمن وهي.
دا چې د نور افغانستان ترڅنګ په غزني کې هم د قانون د حاکمیت یو فعال تحریک ته زیاته اړتیا لیدل کیږي، نو بلې خواته بیا د غزني د ښاروالۍ ریاست مخې ته د احتجاجي کيږدۍ په خلاف، د نوي ښاروال د ګومارلو او د قانون د تطبیق په ننګه د غزني په مرکز او ځینو پښتون مېشتو ولسوالیو کې مدني ټولنو، قومي شوراګانو، رشنفکرانو او پښتنو ولسونو په مظاهرو لاس پوري کړی دی، دوی وايي هیچا ته به دا اجازه ورنه کړي چې قانون مات او د ولسمشر له فرمان څخه سرغړونه وکړي، هغوی ټینګار کوي چې په هیڅ حال کې د نوي ښاروال انجنېر نصیر احمد لیلیزي له مقررېدو څخه تېر نه دي او دا به د غزني ښاروال وي.
که څه چې د یوې سرشمېرنې په لحاظ په دغه ولایت کې یواځې اووه په سلو کې یې تاجګ او پاته نور یې پښتانه او هزاره وګړي دي، نو دغه مظاهره چیان ټینګار کوي چې دوی د قانون د تطبیق له پاره راوتلي نه دا چې د پښتانه ښاروال په ملاتړ یې مظاهرو ته مخه کړې ده، هغوی وايي: د ښاروالۍ ریاست مخې ته د کیږدۍ خلګ د پردو په اشارو روان چې له نورو ولایتونو څخه تربیه او غیر قانوني کړنو ته هڅول کیږي، چې دا د هیواد او په هیواد کې د پرتو قامونو په زیان تمامیږي.
څنګه چې د غزني ولایت له اتلسو ولسوالیو څخه یې څوارلس د پښتنو اوسېدونکیو دي، نو د قانون د تطبیق په ملاتړ پښتانه مظاهره کوونکي چې تېره ورځ یې هم د کابل کندهار لویه لاره د څو ساعتونو پرمخ تړلې وه وایي: د ولایت له دوه څلوېښتو ریاستونو او امریتونو څخه یواځې څلور هغه يې له پښتنو او پاته نور یې له تاجکو او هزاره ګانو سره دي، خو دوی یې په وړاندې هیڅ غبرګون نه وو ښوودلی، نو دا چې د ټلوالي کسان د خپل ګوښه شوي ښاروال په خلاف ټینګ ولاړ دي، نو دوی به نور د خپل حق د ترلاسه کولو په موخه په قانوني او سوله ییزو لاریونو او مظاهرو لاس پوري کړي، دوی وايي: دولت هم د بې وسه تماشاچي په څېر کردار ترسره کوي او د قانون د پلې کولو په موخه په هیڅ غبرګون لاس نه پوري کوي.
د غزني ولایت د اولمپیک امریت وايي: د هیواد په کچه په ملي لوبو کې له غزني څخه د یو شمیر ځوانانو په ګډون په کابل کې د کراټې یوه مسابقه وشوه چې دغه ځوانانو هم یو شمیر د سرو زرو، سپینو زرو او برنزو میډالونه غزني ته ور څخه راوړل.
غزني ته په رارسیدو سره د دغه ځوانانو له پاره په یوه جوړه سوې غونډه کې د دغه امریت امیر پاچا خان هزبر له په خپلو دغه بریاوو خوښي وښووده او وايي: دا لوبې د کراټو په برخه کې وې، په دې لوبو کې له غزنې څخه ۱۵ کسانو ګډون کړی وو چې د افغانستان په ټولو ولایاتو کې غزنې دریم مقام خپل کړ چې: یو د سرو زرو، دوه د سپینو زرو او او شپږ نور د برنزو میډالونه مو ترلاسه کړل. هزبر
که څه چې د ژمې موسم دی او په سړو ولایتونو کې لوبې چندان نه ترسره کیږي، نو د علی احمد نوروزي په نوم یو ځوان چې ځان د محمد مصطفی د کلپ مسوول ګڼې او په دغه مسابقه کې یې ګډون کړی وو وايي: دا چې په دغه پنځلس کسانو کې زموږ د ټیم کسانو ګډون کړی وو او په ایران کې میشتو کډوالو ته هم بلنه ورکړل شوی وه خو ګډون یی ونکړ، نو موږ زیات خوشحاله یو او په راتلونکي کې هم په پام کې لرو چې په دا ډول مسابقو کې برخه واخلو.
په دغه غونډه کې په غزني کې میشت مدني فعال حاجی زمان ذکې ورزش کاران د سولې سفیران یاد کړل او ویې ویل: ورزش کاران باید تشویق شي، دوی چې مډال او افتخار اخلي موږ باید له دوی څخه مننه وکړو ځکه چی دوی زموږ د غزني آبرو او عزت دي او دوی د دغه ولایت سرلوړوي، دوی جنګ نه کوي، دوی نشه یي توکه نه کاروي بلکې دوی د هیواد سرلوړي غواړي.
په دغه مسابقو کې د لومړي مقام ګټونکی علي نويد وايي: ډیر زیات خوشحاله دی چې په دغه مسابقه کې یې برخه واخسته او لومړی مقام یې ترلاسه کړ، دی وايي په دی مسابقو کې مې ګدون کړی او اول مقام می خپل کړی دی او ډیر تمرین مې هم کړی او د خپل مقام څخه راضي یم.
راپور: حبیب الرحمن تاثیر
پاکستاني دولتي چارواکي وايي: د قبایلي سیمې په پاڼه چنار کې بمي چاودنې ۲۰ تنه وژلي او تر پنځوستو پورې نور یې ټپیان کړي دي، چې کیدی شي په دغه شمیره کې نور هم زیاتوالی راشي.
دوی وايي دغه چاودنه به داسې حال کې د ښار په غیدګاه مارکیټ سیمه کې وشوه چې سهار وختي خلګ د سبزيو په مارکیټ کې د سبزیو د اخیستلو په موخه سره راټول شوي او د خپلو دوکانونو له پاره په سبزیو اخیستلو بوخت وو.
دوی وايي: چاودیدونکي توکي د سبزي په یو کریټ کې ځای پر ځای شوي وو او د ګڼې ګوڼې د زیاتیدو پر وخت د ریموټ کنټرول په واسط چاودنه ورکړل شوې ده.
دا چاودنه په داسې حال کې ترسره کیږي چې په ۱۳ ډسامبر ۲۰۱۵م کال کې هم په دغه ځای لښکر جنګوي العالمي وسله والې ډلې بمي چاودنه کړې وه او په کې ۲۲ تنه یې وژلي او ډیری نور یې ټپیان کړي وو.
دغه سیمه چې ټوله ابادي یې ۴۰ زره کسان ښوودل کیږي او د ډیورنډ کرښې ته نزدې پرته سیمه ده د سنیانو ترڅنګ زیاته برخه یې شعیه نژاد اوسیدونکي دي.
که څه هم چې تر اوسه پورې چا د دغه پیښې پړه پر غاړه نه ده اخیستې، خو په بلوچستان، پښتونخوا او قبایلي سیمو کې پر شیعه وکړو د داسې پیښو زمواري ډیری وخت لښکر جنګوي او ځینې نورې ډلې مني.
راپور: حبیب الرحمن تاثیر
فبروري 5, 2016
نن د جمعې ورځ د فبروري د میاشتې په پنځمه نېټه د اسټرالیا په مرکز د سډني ښار په مارټین پلس کیستر کې د لراو بر مېشتو پښتو افغانانو د (د پښتنو ټولوژنه بس کړئ) تر شعار لاندې د پاکستان او د دغه هیواد د استخباراتي ادارو د کړنو په خلاف یوه لویه مظاهره وسوه، دغه مظاهره چې د (پښتون ایسوسي ایشن اف اسټرالیا)، (د قانون د حاکمیت تحریک)، (میشن افغانستان) او (لر او بر یو افغان) غورځنګونو لخوا پر لاره اچول سوې وه په کې د پاکستان مرداباد شعارونه ورکړل شول او په اسټرالیا کې د پاکستان قونسلګرۍ ته یې احتجاجي لیک هم ورکړل شو.
په دغه مظاهره کې چې سیار دهسبزي، عبدالهادي هادي، زاهد سباوون، فریدون افغان، ډاکټر عبدالرحمن شینواري ذین الله کاموال، حهانزیب او ځینو نورو ګډونوالو په کې په پښتو او انګلیسي ژبو ویناوې وکړې او ویې ویل: پاکستان چې د نړۍ د ترهګرو اډه ده د پښتنو پر وطن د بې اتفاقۍ او ورور وژنې اور ته لمن وهي، د افغانستان او پښتنو په خلاف د القاعده، داعش او طالبانو ترڅنګ د نورو وسله والو ډلو ملاتړ کوي او روزي یې، خو پاکستان د ترهګرۍ ترڅنګ د نشيي توکیو ترټولو لوی تولیدوونکی هیواد دی او دا چې په افغانستان کې هم څومره نشیي توکي کرل کیږي او یا هم قاچاق کېږي تر شاه یې د پاکستان لاس دی.
ویناوالو پر باچاخان پوهنتون وسله وال برید او په کابل کې وروستۍ بمي چاودنه په سختو ټکو وغندله او دایې د پاکستان د استخباراتي ادارې (ای ایس ای) کار وباره او ویې ویل: پنجاب دي په دې ځان پوهه کړي چې پښتانه اوس د حرکت په حالت کې دي نور یې په دا ډول کړنو له تعلیم او یووالي څخه نه شي راګرځولای او دا چې په پښتونخوا کې له نصاب څخه د پښتو ژبې ایستل او بیا په اسلامیه کالج یونیورسټۍ کې د پښتو څانګې بندول غیر اسلامي، غیر اخلاقي او غیر حقوقي عمل دی، دولت دي له دا ډول کړنو څخه لاس واخلي.
دغه مظاهره په داسې حال کې ترسره کې چې په دا وروستیو کې د نړې په ځینو هیوادونو کې د پاکستان په خلاف او د لراوبر پښتنو د یووالي په موخه ځینې مظاهرې او احتجاجونه دوام لري او د نړیوالو پام یې ځان ته اړولای دی او دا چې پاکستاني رسنیو هم د دې خبرې پخلی کوی چې: د لوی افغانستان د جوړېدو هڅې روانې دي.
راپور: حبیب الرحمن تاثیر
د غزني ولایت د یوسل پنځلس زره اوسېدونکیو کسانو د ګېرو ولسوالۍ که څه هم چې په ټوله ولسوالۍ کې د ګوتو په شمېر د هلکانو ښوونځي لري، خو وايي چې د زدکړو په موخه یې د نجونو پرمخ ټولې دروازې تړلې پاته دي، چې دا د هغوی پر حقونو ښکاره تیری ګڼل کیږي.
که څه هم چې د غزنې ترڅنګ په ټول افغانستان کې د دولت وسله وال مخالفین د نجنونو له زدکړو سره اختلاف نه لري، خو په غزني کې د ښوونې او روزنې چارواکي هغوی ته د زدکړو زمنیه نه برابرول د امنیتي ستونځو ترڅنګ د ځان خلاصونې په موخه بېلابېل لاملونه ښیي.
که د افغانستان په اساسي قانون کې د امکان ترحده په افغان ولس باندې زدکړې جبري ښوودل شوې دي، نو د غزني ولایت د ښوونې او روزنې رییس محمد عابد عابد وایي د ګېرو خلګو ورته مراجع نه ده کړې چې ورته د نجونو ښوونځۍ جوړې کړي، دی وايي: موږ څو څو ځله ورته وړاندیز کړی دی، خو د دغه ولسوالۍ خلګ نه غواړي چې لوڼې دي یې لوستې لویې شي.
که عابد عابد د ګېرو ولسوالۍ نیمایي ولس له زدکړو څخه محرومول د خلګو په نه غوښتنه پوري تړي، نو د دغې ولسوالۍ د ښوونې او روزنې امیر حیات الله بیا د نجونو زدکړې له پامه غورځول د افغان دولت د وسله والو مخالفینو دریځ یادوي او وايي: هغوی ورته اجازه نه ورکوي چې ښوونځۍ ورته جوړې کړي، حیات زیاتوي: په دغه ولسوالۍ کې وسله وال طالبان نه غواړي چې نجونې دي په کې زدکړې وکړي.
دا چې په دغه ولسوالۍ کې د نجینو د ښوونځیو د نه شتون پړه د یو او بل پر غاړه وراچول کیږي، خو عام خلګ وايي: ډیری وخت مو د معارف له چارواکیو څخه غوښتنه کړې ده، خو بېرته ورڅخه ناهیلي تللي دي، د ګېرو ولسوالۍ یو تن اوسېدونکی جمیل الرحمن وایي: ولسوال طالبان په اوسني وخت کې د ښوونې او روزنې په خلاف په هیڅ عمل لاس نه دی پوري کړی، خو د معارف ريئس او د ګېرو ولسوالۍ د معارف امیر په خپله کرپټ خلګ دي نه غواړي چې سیمه دي لوستې شي.
یاده دي وي چې د غزني ولایت د څوارلس پښتني ولسوالیو له جملې څخه د ډیری هغوی نجونې یې د زدکړو له رڼا څخه محرومې او د جهالت په توره شپه کې ژوند کوي، خو د ګېرو ولسوالۍ ده چې سل په سل کې یې نجونې له دغه لومړي حق څخه محرومې پاته دي.
راپور: حبیب الرحمن تاثیر،
په غزني کې د قانون د حاکمیت تحریک او په اسټرالیا کې د مېشن افغانستان له لورې د لوی افغانستان د تحریک چلولو په موخه ګډه وېډیویي غونډه وشوه چې له اسټرالیا څخه سیار ده سبزي، ننګیال، ذین دلزاق او یو شمېر نورو ملګرو، له هالېنډ څخه یوسفزي او له غزني څخه د قانون د حاکمیت تحریک د پالیسیو او اسټراټېجیکو چارو مسوول سیف الله مبارک، د باندیو اړیکو مسوول انعام الله ګوهر، د اړیکو مسوول قدرت الله نرمیوال، د اطلاعاتو او ټولنیزو رسنیو مسوول حبیب الرحمن تاثیر، د عامه اړیکو مسوول جمیل وقار، د سیمه ییزو او پوهنتونونو تر منځ د اړیکو مسوول مجید ژړاند او ځینو نور ملګرو په کې ونډه درلوده او ویناوې یې وکړې.
د لوی افغانستان تحریک اجراییه دغه غونډه په داسې حال کې وشوه چې: د تېرو نورو غونډو په پرمختګونو، اهمیت او ګټو باندې رڼا واچول شوه او د (د قانون د حاکمیت تحریک) په نوم د غورځنګ د جوړولو او پر مخ وړولو باندې خبرې وشوې او یادونه وشوه چې د افغانستان د عدلیې له وزارت سره خبرې شوې دي او دا چې د قانون د حاکمیت اجراییوي شورا مشر سمیع الله صدیق او د مالي چارو مسوول قاضي محمد امین هم هڅې ګړندۍ کړې دي، که څه هم د افغانستان له اساسي قانون سره سم چې د یو سیاسي ګوند د جوړولو لپاره په شلو ولایتونو کې سیاسي دفترونه او د لسو زرو کسانو راجسټرول شرط دی او دا چې د قانون حاکمیت تحریک لا هم اوس اوس په فعالیتونو لاس پوري کړی دی، نو په دې اړه یاودنه وشوه چې د افغانستان له دولت سره خبرې روانې دي تر څو دغه تحریک په سیاسي ګوند باندې بدل او په سیاسي فعالیتونو لاس پوري کړي.
په غونډه کې ددې خبرې یادونه هم وشوه چې دا وخت د افغانستان، پښتونخوا، بلوچستان او قبایلي سیمې ترڅنګ په اروپا، امریکا، هندوستان، اسټرالیا، روسیه او انګلستان کې د لوی افغانستان تحریک پیل شوی دی چې د نورو هیوادونو ترڅنګ د اسټرالیا هڅې یې د یادولو وړ دي، خو له دې پرته د لوی افغانستان تحریک یو دفتر په پښتونخوا کې هم هڅې پیل کړې دی چې وایي ددغه تحریک له لارې به ماشومانو ته د (پاچا خان ایجوکېشن سیسټم) تر سرلیک لاندې د (نان فارګنس) او تشدد پر ضد زدکړې ورکول کېږي چې ورسره به د لوی افغانستان د تحریک چلولو په اړه هم په کار لاس پوري کړي.
په غونډه کې په دې خبره زور راوړل شو چې د لوی افغانستان تحریک به په هیواد کې د ټولو مېشتو قامونو په وړاندې څرګند دریځ لري، په دې مفهوم چې هلته به د قانون حاکمیت وي او د قانون په وړاندې به د پښتون، تاجک، هزاره، ازبک بلوڅ او نورو قامونو ترمنځ هیڅ قومي، ژبني او مذهبي توپیر نه کېږي او دا چې د لوی افغانستان تحریک به د ملي ستم په وړاندې په ټینګ اعظم او جرات سره درېږي او مبارزه به کوي، د لوی افغانستان تحریک د مرکزي شورا غړیو په دې هم ټینګار وکړ چې د کارونو د سمون او لا ښه والي په برخه کې په هیواد، پښتونخوا او بلوچستان کې خلګ باید له کمپیوټري او انټرنيټي اسانتیاو څخه ګټه پورته کړي، ترڅو وکولی شو، خپلې ستونځې په اسانۍ سره حل او هدف ته ورسېږو او دا چې د لوی فغانستان د تحریک د چلولو لپاره به له خلګو سره اړیکې نیول کېږي.
په غونډه کې د نورو خبرو ترڅنګ جمیل وقار وویل: یو څوک غواړي چې په غزني کې د مطالعې د دود د عامولو په موخه عامه کتابتون جوړ کړي چې ښاعلي سیار ده سبزي د دې عمل ستایسنه او د دغه کتابتون لپاره یې د لس (۱۰) عدد کمپیوټرونو ژمنه وکړه چې ګډونوالو یې مننه وکړه، دغه غونډه چې د افغانستان په وخت د مازیګر په څلورو او د اسټرالیا په وخت د شپې په یوولس بجې پیل شوې وه تر ناوخته پورې یې دوام وکړم.
له (Only news) څخه په مننې
اوس اوس د پاکستان يو بیلتون غوښتونکي پښتون مبارز ويلي دي چې په پاکستاني پوځ کې پښتنې نجونې د غلامې په توګه کارول کيږي.
نوموړي اوس اوس له رسنیو سره له دې خطرناک راز څخه پرده پورته کړې او وايي چې په پاکستان کې پښتانه يوازې وحشت اودحشت ته ژوندي دي.
عمر داوود خټک له رسنیو سره په خبرو کې ويلي دي چې د خيرپښتونخواه ډيری نجونې په پاکستاني پوځ کې د جنسي ځورونې او ترهګرو د استخدام په خاطر کارول کيږي.
د خټک په خبره ډيری نجونې چې د ځينو ستونزو له امله تيښتې ته اړې کيږي پنجاب او لاهور ته بیول کيږي اوهلته په رنډۍ خانو کې د دوی له عايداتو د پاکستان استخباراتي اداره پټې پروژې پر مخ وړي.
نوموړي دا هم ويلي دي چې ډيری دا نجونې د وتلو پښتنو مشرانو او ځوانان د نوم بدۍ په خاطر هم کارول کيږي چې له ډيرو ځوانانو او مخورو کسانو ويډيويي شیبې هم پاکستاني استخباراتو ثبت کړي دي.
خټک زياتوي:« په سرحدي سيمو او سوات کې د ترهګرو رامنځ ته کول او بیا يي پر ضد عملیات د پښتنو پر غرور ملنډې وې او پاکستاني پوځ سلګونو پښتنې نجونې لاهور ته بیولي او هلته پرې د خپل جنسي وحشت مستي سړوي.
خټک زیاتوي: ډيرۍ پښتنې چې د پاکستان په دولتي ادارو کې کار کوي په زوره فاحشه ګري ته هڅول کيږي او بیا د دوی له لارې فحاشي د پښتنو کورونو ته ننباسي
هغه چې د ازاد پښتونستان د آزادۍ لپاره مبارزه کوايي وايي چې پښتانه نور باید پر ځان رحم وکړي او هسې پاکستاني ډول ته د نڅيدو له امله دې خپل غرور، تاريخ او نواميس نه تر پښو لاندې کوي.
خټک دا خبرې په داسې حال کړي دي چې اوس اوس ډيری پښتانه او پښتون ميشتې سيمې د پاکستاني پوځ د وحشتونو ښکار دي او دا وحشتونه کله د طالب او تروريست په جامه کې وي او کله بیا عملیاتي بڼه لري، پاکستان چې په سيمه کې د شرارت مرکز دی تل په ورته ورانکارو او شرمونکو کړنو کې لاس لري.
خټک ويلي دي چې ددې ټولو خبرو د ثبوت په خاطر پوره اسناد ورسره دي خو دا چې پښتانه يو لوري ته د تروريزم او بل لوري ته د پاکستاني وحشتونو او نسل وژنې ښکار دي هڅه به وکړي ياد اسناد او د پښتنو د نسل وژنې ځينې کره اسناد نړۍ والو محاکمو او ادارو ته په واک کې ورکړي.
عمرخټک ليکلي دي:(پاکستان د تل په څير زه په دې تورن کړم چې زه هندوایزم ته اوښتی يم خو زه هندو نه بلکه يو پښتون، يو افغان او مسلمان يم يوازنۍ ګناه مې داده چې پاکستان نه منم او د لوی افغانستان د جوړيدو ارماني يم)
دا خبرې په داسې حال کې شوي دي چې لا هم ځينې پښتانه په پاکستان کې د پنجاب په ننګه په داسې حال کې شعارونه ورکوي چې پيغلې يي فحاشي، نارينه يی ترهګرۍ ته هڅول کيږي او پښتو ژبه په ياد هیواد کې په نشت شمار ده او ان په پښتون ميشتو سیمو کې هم په رسمي نصاب کې دې ژبې ته حق نه ورکول کيږي.
راپور: حبیب الرحمن تاثیر
October 19, 2016
د غزني ولایت یو شمېر اوسېدونکي شکایت کوي، چې ماشومان یې له زدهکړو محروم دي او په ښوونځيو کې یې له کلونو راهیسې افغان امنیتي ځواکونو پوستې جوړې کړې دي، خلک له حکومت څخه غواړي، چې د دغه حالت مخه ونيسي او ښوونځي یې بېرته د علم په کورونو بدل کړي.
د غزني ولایت د مرکز په څو کیلومترۍ کې د پرتې واغظ ولسوالۍ یو اوسېدونکی وايي، چې حکومت د ملیونونه افغانیو په لګښت د ولسوالۍ له پاره ودانۍ جوړه کړې، خو تراوسه هم د ولسوالۍ اداري چارې د کلا محمدخان په عالي لېسه کې پر مخ وړل کېږي: (دغه ولسوالي دې حد اقل اوس خپلې ودانۍ ته یوړل شي او خپلې چارې دې هلته ترسره کړي).
څه موده وړاندې د واغظ ولسوالیو یو شمېر اوسېدونکو د همدې ستونزې له کبله د غزني ولایت مقام مخې ته مظاهره هم کړې وه. مظاهره کوونکو تور پورې کاوه، چې له ښوونځیو څخه یې پوځي مرکزونه جوړ شوي، یا زدهکوونکي په کې زدهکړو ته نه پرېښودل کېږي او یا هم د زدهکوونکو تر څنګ پوځي مرکزونه فعالیت لري.
مظاهره کوونکو ویل، چې دولت په قصدي توګه خلک تیارو ته ټېل وهي، ماشومان یې په کنډوالو کې او یا تر شنه اسمان لاندې زدهکړې کوي، خو ښوونځي امنيتي ځواکونو ورڅخه قبضه کړي دي.
د کلیو ترڅنګ د غزني د مرکز په یو شمېر سيمو کې هم امنیتي ځواکونه په ښوونځيو کې پوستې لري.
د غزني ښار یو اوسېدونکی ميرویس وايي، په داسې یوه لېسه کې یې زدهکړې کولې، چې پوځيانو په کې کوټه لرله او طالبانو به وخت ناوخت پرې بريدونه کول. نوموړی زیاتوي چې په دغه لېسه کې اوس هم پوځیان پوسته لري: (د نجونو برخه یې ځکه فلج شوه، چې د وسله والو طالبانو د بریدونو له وېرې نجونو او کورنیو یې درسونو ته زړه نه ښه کاوه).
د غزني د پوهنې ريیس محمد عابد عابد بیا کلید ته ویلي، چې له پوځي چارواکو سره غږېدلی، څو دغه ښوونځي پرېږدي.
راپورونه ښيي چې په واغظ ولسوالۍ کې د قلعه محمدخان، په ګېرو ولسوالۍ کې د اسـدالله خــادم، پــه اب بنــد ولسـوالۍ کې د لنــډه خېل، د غزني ښار په حیدراباد کې د لېسه نسوان حیدراباد او لېسه نسوان خاک غریبا او د اندړو په کوټه سنګي خانه بابا کلي کې د متوسطه انصاري ښوونځيــو او لېســو پـــه ګـــډون لسـګونه ښوونځي په پوځي مرکزونو بدل شوي دي.
راپورونه ښيي، چې د قلعه محمد خان لېسه له ۱۳۸۱کال راهیسې د پوځي مرکز په توګه او یو شمېر نور ښوونځي بیا له ۱۳۸۶لمریز کال راهیسې د پوستو په توګه کارول کېږي.
له بل لوري پـه ډېـــری دغــو ودانیــو د حـکومت د وسله والو مخالفينو له لوري وخت ناوخت بريدونه هم کېږي او زیان ور اوړي.
په هغه راپور کې چې د بشري حقونو د څار سازمان د اسد په میاشت کې خپور کړ، له حکومت څخه غوښتل شوي وو، چې په ښوونځیو کې دې د پوستو په جوړولو د زده کوونکو ژوند له خطر سره نه مخامخ کوي. راپور تایید کړې وه، چې حکومتي ځواکونه د جګړو پرمهال له ښوونځیو څخه د پوځي مرکزونو په توګه ګټه پورته کوي.
راپور زیاته کړې وه، چې په ښوونځیو کې د پوځي ډلو او وسلهوالو موجودیت د نجونو تعلیم په ځانګړې توګه له خطر سره مخ کړی دی.
د بشري حقونو د څار سازمان د استدلال له مخې په افغانستان کې به داسې کمې کورنۍ وموندل شي، چې خپلو نجونو ته په هغو ښوونځیو کې د زده کړې اجازه ورکړي، چې وسله وال په کې ځای پر ځای وي.
راپور: حبیب الرحمن تاثیر
May 14, 2016
په بلوچستان ايالت کې د ورکو بلوڅانو د موندنې او د هغوى د حقونو د غوښتنې د احتجاجي سازمان مشر ماما قدير د خپلو احتجاجونو د پراخوالې په موخه د امريکا متحد ايالاتو ته تللی وو او له بیرته راغبرګیدو سره سم یې په کوټه کې له پاکستان څخه د ازادي او د خپلو حقونو د ترلاسه کولو په موخه خپل احتجاج پیل کړ.
دى او وايي: په امریکا کې یې له دولتي چارواکيو څخه د بلوڅو د ازادي غوښتنې په برخه کې مرسته وغوښته او د امريکايي چارواکيو او د دغه هيواد د سنا د غړو سره د ليدو کتو ترڅنګ یې د ملګرو ملتونو دفتر ته هم ورغی او خپل شکايت یې ورته وړاندې کړ، خو له دې پرته له واشنګټن څخه تر نيويارک پورې یې پلى لاريون هم وکړ، تر څو د نړيوالو پام نور هم ځان ته واړوي.
ماما قدير چې د جليل ريکي په نوم زوى يې هم له پاکستان څخه د ازادۍ په لاره کې ژوند له لاسه ورکړى دى او له تېرو شپږو کالو څخه د کوټي، کراچۍ او اسلام اباد د مطبوعاتي مرکزونو مخې ته په احتجاج ناست دى وايي: له امريکا څخه ویې غوښتل چې پر پاکستان زور راوړي چې بلوڅانو ته خپل حقونه ورکړي.
دی وایي: موږ د امریکا له دولت څخه غوښتنه وکړه چې هغه خپل یو استازی بلوچستان ایالت ته واستوي او په خپلو سترګو دي یې وګوري چې پر بلوڅو باندې څه تېرېږي، و دي ګوري چې د پاکستان پوځ او استخباراتي ادارې پر هغوی باندې څنګه ظلمونه او زیاتی کوي، موږ د امریکا له کانګرس څخه غوښتنه وکړه چې پر پاکستان دي خپل فنډونه بنډ کړي، خپلې مرستې دي ورباندې بندې کړي او هغه وسلې چې د طالبانو د ځپلو په نوم یې پاکستان ته ورکوي او هغوی یې پر بلوڅو استعمالوي هغه دي ورباندې بندې کړي.
څنګه چې ازادي غوښتونکي بلوڅان د دغه ورکو بلوڅانو د مړو د ترلاسه کېدو پړه د پاکستان پر امنيتي ځواکونو او استخباراتي ادارو وراچوي، نو دا چې څومره کسان به تر اوسه پورې تښتول سوي او وژل سوي وي، ماما قدير يې فګر بيانوي او وايي: دغه لړۍ اوس هم دوام لري، هغه زیاتوي: زموږ د نوملړ مطابق تر اوسه پورې تر پنځه دېرش زره زیات بلوڅ ځوانان او مېرمنې تری تم دي او تر دا وخته پورې تر اته زره بالا د خراب سویو کسانو مړي موږ ترلاسه کړي دی، چې د پاکستان پوځ او استخباراتي ادارو وړي دي، وژلي یې دي او وروسته یې مسخ سوي مړي په بېلابېلو سیمو کې غورځول سوي دي.
که څه هم د ماما قدير او د ازادي غوښتونکيو بلوڅانو دا ارمان پوره کېدل د پاکستان د له منځه تلو سبب جوړېدى سي، خو په بلوچستان ايالت کې د بلوڅو بېلتون غوښتونکيو له لورې له تېرې څه باندې يوې لسيزې څخه بېلتونپاله مبارزله روانه ده چې د سړو ترڅنګ ښځې او ماشومان هم په کې ونډه اخلي، د ثمینې بلوڅې په نوم یوه پېغله چې تل یې له پاکستان څخه د ازادۍ په برخه کې مبارزه کړې ده وایی: ملکري ملتونه دي له پاکستان سره زموږ پرسر او زموږ د مړو حساب وکړي او له موږ سره دي په ازاد بلوچستان راکولو کې مرسته وکړي.
ثمینه زیاتوي: د پاکستان دولتي، امنیتي او استخباراتي ادارې زموږ سیاسي ځوانان له کورونو څخه وړي، وژني یې او وروسته یې وراسته سوي مړي رالېږي او ورباندې لیکلي یې وي چې: (دا ستاسو له پاره تحفه ده)، که ملګري ملتونه په نړې کې سوله غواړي او قامونو ته د حقوقو برابري غواړي، نو موږ دي د پاکستان له ظلمونو څخه خلاص کړي، موږ ته دي ازادي راکړي.
ياده دي وي چې دوه کاله وړاندې ماما قدير او د هغوى ملګرو بلوڅو ازادي غوښتونکيو د خپلو حقونو د ترلاسه کولو په خاطر له کوټي څخه تر کراچۍ څه باندې اووه سوه او بيا له کراچۍ څخه د پاکستان تر پلازمېنې اسلام پورې شاوخوا اتلس سوه کيلومېتره پلي لاريونونه وکړل چې دا د نړۍ په تاريخ کې ترټولو اوږده لاريونونه ګڼل کېږي چې ښځې او ماشومان هم ورسره ملګري وو.
راپور: حبیب الرحمن تاثیر
October 30, 2016
د تیرې شنبې په ورځ کلیوال ملګري ټولنې یوه بله پرله پسې اونیزه اووه نوي یمه غونډه د دغې ډولنې په دفتر کې وکړه، چې په کې په لسګونو کسانو ګډون کړی وو.
دغه غونډه چې په دوو برخو ویشل شوې وه په لومړۍ برخه کې د پښتونخوا له پېښور څخه لیکوالې، ژورنالیسټې او فعالې لایبې یوسفزۍ د ویډیي لینک په وسيله (د خورو ورو پښتنو افغانانو يووالی او د هغوی ګټې) تر سرلیک لاندې د غونډې ګډونوالو ته په زړه پورې لکچر ورکړ او په دوهمه برخه کې مشاعره وشو.
هغې په خپلو خبرو کې د نورو ترڅنګ په دې خبره ټینګار وکړ چې باید په هر اړخیزه توګه د افغانانو د یووالي او د لوی افغانستان د جوړیدو له پاره کار وشي او هغه افغان ژورنالیسټان، لیکوال او مدني فعالان چې په ټولنه کې په فعالیتونو بوخت دي په دې برخه کې خپلو فعالیتونو ته لا پام واړوي.
یوسفزۍ زیاته کړه: افغانان که په پښتونخوا کې دي او که په افغانستان کې له زیاتو مشکلاتو سره مخ دي او د دې له پاره د ذهنیت سازۍ په برخه کې کار کولو ته اړتیا ده، خو دغه اړتیا د ټولنې لوستي او باشعوره کسان پوره کولی شي.
لایبې زیاته کړه په کابل، پېښور، کوټه، کندهار، جلال اباد او د هیواد په هر ځای کې د افغانانو په ځانګړې توګه د پښتنو په خپل منځ کې سره د ویشلو هڅې کیږي او د هغوی دوښمنان نه غواړی چې دوی دي یو قوت او یو موټی پاته شي، هغوی په سیاسي، اقتصادي، کلتوري او هر اړخیزه ټوګه ځپل کیږي.
هغې په پښتونخوا کې پر ځینو پښتنو سیاسي، مذهبي او ملتپالو مشرانو پړه ورواچوله چې د پردیو د ګټو له پاره کار کوي او نه غواړي چې د پښتنو د ویووالي په موخه سره راټول شي، نو ځکه په پښتونخوا، قبایلو او بلوچستان ایالت کې پښتانه د پردیو د ګټو په خاطر وژل کیږي خو دوی پټه خوله ناست دي.
لایبې یوسفزۍ په خپلو خبرو کې په پښتونخوا کې د افغانانو د ځورونې ترڅنګ یادونه وکړه چې پښتانه په قصدي توګه په اقتصادي لحاظ کمزوري کیږي، له خپلو سیمو څخه کډه کولو ته مجبوره کیږي، چې دا وخت د پاکستان په کراچۍ کې تر شپېته لکه زیات پښتانه ژوند کوي او له کمزوري اقتصاد څخه کړېږي.
یوسفزۍ په خپل علمي او خواږه لکچر کې زیاته کړه: په پښتونخوا، بلوچستان او قبایلي سیمو کې د پاکستاني شناختي کارډ او د هغوی د بندلو او خلاصولو په بهانه د پښتنو سخت سپکاوی کیږي، د پاکستان دولت او د دغه هیواد استخباراتي ادارې د پښتنو د ذلیلولو او د هغوی د بې غزتولو له پاره شناختي کارډونه وربندي او بیا یې د پیسو او واایستو په بدل کې بیرته ورخلاصوي چې دا یو نامناسب عمل دی.
د دې پوښتنې په ځواک کې چې: میډیا او عامه ذهنیت د جوړونې ترڅنګ څه کول په کار ده چې پښتانه او افغانان د یووالي لور ته راوګرځي، لایبې یوسفزۍ د کلیوال ملګري ټولنې د هڅو او فعالیتونو د ستاینې ترڅنګ وویل: موږ د دغې ټولنې کارونه او هڅې په ټولنیزو رسنیو کې وینو او ګورو چې د اړتیا په وخت یې په موضوعاتو غونډې کړې، نو دا ډول باید ټول ځوانان او ژورنالیسټان د ذهنیت سازۍ و لور ته پام واړوي، دغه ډول غونډې، پروګرامونه او مثاحبې یو ښه رول ترسره کولی شي.
د دغې غونډې دوهمه برخه ازادې مشاعرې ته ځانګړې شوې وه چې ډیری شاعرانو په کې د مینې، حماسي، انقلابي، وطني، هنري او هر اړخیز شعرونه وویل او غونډه مازیګر ناوخته د دوعایې په لوستلو سره پای ته ورسیده.
راپور: حبیب الرحمن تاثیر
إنّا لله وإنّا إليهِ رَاجعُون دا د خدای تعالی د سپیڅلي کتاب هغه مقدس دوعایه ایات دی چې د نړۍ ټول مسلمانان په ځانګړې توګه افغانان یې د خپلو هیوادوالو په مرګ هره ورځ د ورځې څو ځله وايي:
خو د تیرې جمعې په ورځ افغانانو، د ځینو سندرو، ټپو، شعري بیتونو او د نظم د ټوټو ترڅنګ دغه ایات د یوه داسې شخصیت په حواله په زرګونو ځله تقرار کړ چې د پښتو، هندي او پارسي موسیقي په دونیا کې یو لوی نوم لري، ډاکټرمحمدصادق فطرت چې موږ او تاسو یې د ناشناس په نوم پیژنو.
د ډاکټر ناشناس د مرګ خبر افغانانو په سوشل میډیا کې لکه د ځنګل اور خپور کړ، خو نه یې مرجع مالومه وه، نه یې منبع، چا ویل دوی ویل، خو په دوی کې د هیواد د معتبرو ژورنالیستانو ترڅنګ لوی مدني فعالان او نوموړي لیکوالان هم ورګډ وو، خو ناشناس د خپل مرګ خبر له رسنیو سره په مرکو کې رد کړ او دا یې له وخته وړاندې خبره وبلله.
ځوان لیکوال او شاعر وحیدالله جمعه زاده وايي دا ډول شیان خپرول د خبریالانو هڅې تر پوښتنې لاندې راولي باید دوله له احتیاط څخه کار واخلي.
په افغانستان کې د خواله رسنیو په ډیری کارکوونکیو دا پړه وراچول کیږي چې د نوم د ګټلو، د پردیو د ګټو له باره د خلګو د ذهنونو د مخشوشولو او یا هم د راپور له وصولو څخه د غړولو په موخه له رسنیو څخه ناسم کار اخلي، په غزني کې د خبریالانو د ټولنې مشر محمدعارف نوري دا ډول کار تروریم برخه ګڼي او وايي: ژوندی مثال یې هم د ناشناس د مرګ خبر خپرول دي.
دا چې په افغاني ټولنه کې په سوشل میدیا کې د سیاسي شخصیتونو، خبریالانو، سندرغاړو او ځینو پیژندل سویو څیرو په نومونو په سلګونو پاڼې جوړې سوې دي نو په غزني کې د شمشاد ټلویزیون خبریال محمدابراهیم امیر افغانان باید له دغه رسنیو څخه هغه ډول استعفاده وکړي لکه نوره نړۍ چې ورڅخه ګټمنه کیږي.
د ډاکټرمحمدصادق فطرت ناشناس د مرګ دروغژنه خبر په داسې حال کې په سوشل میډیا کې خپریږي چې تر دې وړاندې هم دغه افغانانو په خپلو انټرنیټي پاڼو او ټولنیزو رسنیو کې د زرڅانګې، خیال محمد او استاد ګلزمان ترڅنګ ډیری نور سندرغاړي په څو ځله مړه کړي او بیا یې ژوندي کړي دی.
راپور: حبیب الرحمن تاثیر
په غزني کې مدني فعالان، خبریالان او د ښخو د حقونو مدافعین وايي چې: په دغه ولایت کې د ښځو په وړاندې په تاو تریخوالي کې زیاتوالی راغلی دی، چې له امله یې ډیر ښځې ځوریږي.
هغوی زیاتوي: ترڅو پورې چې مېرمنې د ژوندپه هر ډګر کې د ږغ پورته کولو له پاره راوتلې نه وي، تر هغې پورې به ورباندې همدا ډول تشدد او تېرى کېږي.
دوی وايي د ناسمو رواجونو او دودونو له امله د خواښې، خسر، وسله والو او محلي پولیسو له لورې دغه میرمنې په بیلا بیلو پلمو ځوریږی، لیکواله او خبریاله سرینا احساس وايي: په دغه ولایت کې ښځې نه شي کولای چې خپلواک ژوند وکړي.
څنګه چې د ټولنې په جوړولو او پر ښځو د تشدد او تیري د مخنیوي له پاره د ښځو کردار بېخي اړين بلل کیږي، د سکینې په نو یوه میرمنه وايي: ترڅو پورې چې میرمنې د خپل حق د غوښتلو په موخه نه وي راوتلې تر هغې پورې حق نه سي ترلاسه کولای او داسې تشدد به ورباندې کیږي.
د عايشې درانۍ په نوم یوه میرمن وايي: څه وخت چې مېرمنې د خپلو حقونو د ترلاسه کولو له پاره ږغ پورته کړي، هله نو بيا دوى دغه نعمت څخه برخمنې کېدى شي، دا وايي: په دولتي محکمو، په خيريه موسيسو او نورو دې په وړ ځايونو کې چې کومې مېرمنې کار کوي هغه بايد د اولسي مېرمنو د راپورته کولو او له ځان سره د ملګري کولو له پاره لستوڼي راونغاړي.
دا چې ځينې مېرمنې دا باور ورکوي چې: د سړو له مرستې پرته د مېرمنو او د مرمنيو له مرستې پرته د ټولنې پرمختګ ناشونى بلل کېږي، نو د علاوالدين یو کس وايي: د مېرمنو په حقونو او د هغوى په اړتيا باندې تر سړو مېرمنې ښې خبرې او پوهېږي، نو ښځې ورباندې د تشدد خلاف غږ پورته کړي.
دا چې په ځينو ځايونو او سيمو کې د مېرمنو کار نه کول او په ټولنه کې د هغوى ميدان ته نه راوتل په غيرت او قامي وقار پورې تړلې مسله ګڼل کېږي، نو ځينې هغه مېرمنې چې د ښځو د پرمختګ او ښه راتلونکي له پاره کار کوي وايي: که دغه مېرمنې همدا ډول په کور پاته شي نو راتلونکى به يې تياره او ژوند به يې ستونځمن وي.
راپور: حبیب الرحمن تاثیر
ډیری کسان وايي: په غزني او شاوخوا سیمو کې ځوانانو له زیاتره مشکلاتو پرته هم زدکړو ته مخه کړې ده او دغه ځوانان فکر کوي چې له زدکړو پرته د ابادۍ او شیرازۍ بله لاره نه ترسترګو کیږي.
دوی وايي ځوانان په دې پوهه شوي دي چې له تعلیم څخه پرته بل شی د وطن اقتصادي، ژبني، مذهبي او هر اړخیزې ستونځې نه شي هوارولای.
د قاضیي حبیب په نوم یو ځوان وايي: که څه هم چې د ښوونې او روزنې وزارت هغه زمینه نه ده ورته برابره کړې چې لازمه ده خو بیا هم ځوانانو زدکړو ته پام اړولی دی.
که قاضي د معارف ناسم چلند د ځوانانو ضایع کول ګڼي، خو خیال محمد زماني وايي له دې پرته هم افغان ځوانانو دا محسوس کړې ده چې له تعلیم څخه پرته له جګړو او خپل منځیو ستونځو وتل ناشونی کار دی.
افغانستان په ځانګړې توګه غزنی او ځنګلوري ولایتونه چې وګړي یې له فکر او غریبۍ څخه کړیږي، نو سلام افغان وايي: خلګ پوه سوي دي چې له ناخوالو، فکر او غریبۍ څخه د وتلو یواځینۍ لاره تعلیم ده چې خلګو ته نجات ورکولی سي.
څنګه چې زدکړې د خلګو له پاره بنیادي شی ګڼل کیږی، نو مرتضی وردګ، وايي: زدکړې دي چې د انسانانو ټولې ستونځې هوارولی شي، نو ځکه ځوانانو ته ورته پام اړولی دی.
دا په داسې حال کې ده چې لا هم په غزني او ځینو نورو ولایتونو کې د جګړو او ناامنیو له امله د هلکانو په سلګونه ښوونځي تړلي پاته دي، خو د نجونو په سلو کې بیخي لږ فیصدي یې ترسترګو کیږي، چې د دغه جګړو او ناامینو ترڅنګ یې ناسم رواجونه هم لامل بلل کیږی.
|
| |
| وب : | |
| پیام : | |
| 2+2=: | |
| (Refresh) | |
<-PollItems->
<-PollName->
خبرنامه وب سایت:
آمار
وب سایت:
بازدید دیروز : 0
بازدید هفته : 2
بازدید ماه : 32
بازدید کل : 3632
تعداد مطالب : 83
تعداد نظرات : 0
تعداد آنلاین : 1
<-PollItems->
<-PollName->